ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ


Henri Lefebvre

Η εισβολή του Μάη


ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΚΤΟΣ ΓΡΑΜΜΗΣ


Ο πιο ανθρώπινος των μύθων: Φιντέλ Κάστρο


Γεννημένος στις 13 Αυγούστου του 1926 στο Μπιράν της επαρχίας Οριέντε, ο Φιντέλ Αλεχάνδρο Κάστρο Ρούς, όπως είναι το πλήρες όνομά του, έμελλε να αφήσει ανεξίτηλο το στίγμα του στην σύγχρονη ιστορία της Κούβας και να προσωποποιήσει όσο κανείς άλλος τις αξίες και τους αγώνες του κουβανικού λαού. Ενός λαού που μετέστρεψε με το πείσμα και τον οραματισμό του μια θεωρητικώς καταδικασμένη στην υποτέλεια γωνιά του πλανήτη, σε ένα πραγματικό κοινωνικό και πολιτικό εργαστήρι παγκόσμιας ακτινοβολίας. Υπό αυτή την έννοια η σύντομη ιστορική αναδρομή που ακολουθεί, δεν αποτελεί την ιστορία ενός ηγέτη αλλά την διάθλαση μέσω αυτής, της ιστορίας ενός λαού.

Το 1947, και ενόσω η χώρα διερχόταν μια θνησιγενή -καθώς αποδείχτηκε- διαδικασία εκδημοκρατισμού υπό τον πρώην και μέλλοντα δικτάτορα Φουλχένσιο Μπατίστα, ο Φιντέλ εντάσσεται στο Κουβανικό Λαϊκό Κόμμα του Εδουάρδο Τσιμπάς. Φέροντας την επωνυμία «Ortodoxos», οι υποστηρικτές του είχαν αποχωρήσει την ίδια χρονιά από το κυβερνών Αυθεντικό Κουβανικό Επαναστατικό Κόμμα (γνωστό και ως «Auténticos») του Ραμόν Γκράου στη βάση μιας πλατφόρμας με στόχο την καταπολέμηση της διαφθοράς, την κοινωνικών ανισοτήτων και της ξένης εξάρτησης. Πέντε χρόνια αργότερα, τον Μάρτη του 1952, φοβούμενος νίκη των Ortodoxos στις επερχόμενες εκλογές, ο Μπατίστα προχωρά σε πραξικόπημα και συλλαμβάνει αρκετά από τα ηγετικά στελέχη του κόμματος. Σε απάντηση της κίνησης αυτής ο Φιντέλ, υποψήφιος βουλευτής εκείνη την περίοδο και εκ των βασικών στελεχών, οργανώνει με μια ομάδα 160 περίπου συντρόφων του την επίθεση της 26ης Ιουλίου στο στρατόπεδο Μονκάδα του Σαντιάγο δε Κούβα, [1] με στόχο τόσο τον οπλισμό όσο και την κινητοποίηση του πληθυσμού ενάντια στη χούντα.

Η επίθεση θα αποτύχει, με τους επιζώντες, μεταξύ των οποίων και ο ίδιος ο Φιντέλ, να οδηγούνται σε δίκη στις 21 Σεπτεμβρίου του ‘53. Η απολογία του ενώπιον του δικαστηρίου, που επί της ουσίας ήταν μια αναθεωρημένη εκδοχή της διακήρυξης που θα εκφωνούσαν οι αντάρτες, εάν είχαν επιτύχει τον στόχο τους, θα αποτελέσει το προγραμματικό ντοκουμέντο του αντιστασιακού κινήματος και θα αναδείξει τον Φιντέλ σε ηγετική μορφή του. Η ακροτελεύτια φράση εκείνης της απολογίας που αντηχούσε όχι μόνο την αισιοδοξία του ιδίου αλλά και το πάθος της πλειοψηφίας του κουβανικού λαού, που εξακολουθούσε να υποφέρει από την ανέχεια, την καταπίεση και τη διαφθορά, θα τον ακολουθήσει όσο καμία άλλη για το υπόλοιπο της ζωής του

«…δεν φοβάμαι την φυλακή, όπως δεν φοβάμαι και την οργή των θλιβερών τυράννων που πήραν τη ζωή εβδομήντα συντρόφων μου. Καταδικάστε με. Δεν έχει καμία σημασία. Η ιστορία θα με δικαιώσει

Και τον δικαίωσε. Τρία χρόνια αργότερα στις 30 Νοεμβρίου του 1956 και αφού έχει προηγηθεί η αμνηστία του ’55 και η συνάντηση με τον Γκεβάρα στο Μεξικό ο Φιντέλ θα επιστρέψει στο νησί με την Granma, αρχηγός του κινήματος της 26ης Ιουλίου που είχε συγκροτηθεί ένα χρόνο νωρίτερα με ρητό στόχο την ανατροπή της δικτατορίας Μπατίστα. Από τους 28 επιβαίνοντες μόνο 15 θα επιζήσουν της ενέδρας των αντρών ασφαλείας και θα βρουν καταφύγιο στη Σιέρρα Μαέστρα. Η ιστορία από αυτό το σημείο και έπειτα, γνωστή στους περισσοτέρους είναι ένα απαράμιλλο χρονικό τόλμης, σθένους και στρατηγικής οξύνοιας.

Την πρώτη επιτυχία των ανταρτών στο στρατόπεδο Λα Πλάτα στις 17 Ιανουαρίου του ‘57 θα ακολουθήσει ένας σκληρός αγώνας που θα τερματιστεί δύο χρόνια αργότερα με την θριαμβευτική είσοδο στην Αβάνα των Γκεβάρα και Σιενφουέγος στις 2 Ιανουαρίου του ‘59 και του ίδιου του Φιντέλ στο Σαντιάγο. Οφείλουμε εδώ να σημειώσουμε ότι η κουβανική επανάσταση, μια από τις λαμπρότερες του 20ου αιώνα αποτέλεσε και αποτελεί σε πείσμα των εύκολων αναγνώσεων, το προϊόν, όχι της βουλησιαρχίας μιας χούφτας επαναστατών, αλλά μια μακρά και ιδιαίτερα πρωτότυπη διαδρομή αγώνων που ριζώθηκε βαθιά στην συνείδηση του κουβανικού λαού. Ήταν, με άλλα λόγια, ένα γνήσια πλειοψηφικό κοινωνικό και πολιτικό φαινόμενο που είχε την ικανότητα, αλλά ίσως και την τύχη, να γεννήσει εμβληματικές προσωπικότητες ικανές σε πρώτο χρόνο να εκφράσουν και έπειτα να καθοδηγήσουν την λαϊκή βούληση.

Εδώ ακριβώς έγκειται και το μεγαλείο του ίδιου του Κάστρο. Του μόνου επαναστάτη αυτού του βεληνεκούς που κατάφερε, όχι μόνο να ηγηθεί ενός εθνικού κινήματος, αλλά και να το παραδώσει, έπειτα από 47 χρόνια στην εξουσία, ακόμη «ζωντανό» στα χέρια της ιστορίας. Η παραγνωρισμένη πολλές φορές αυτή αλήθεια, το πώς δηλαδή η κουβανική επανάσταση κατάφερε να συντηρήσει το λαϊκό της έρεισμα στην εποχή του «τέλους των ιδεολογιών», όταν οι μεγάλες σοσιαλιστικές υπερδυνάμεις είχαν ήδη από καιρό διαβρωθεί ανεπανόρθωτα, είναι κάτι που ξεπερνά την συνοπτική αυτή επισκόπηση αλλά και την αναλυτική ίσως δεινότητα των συντακτών. Αυτό που μπορούμε όμως να κάνουμε, είναι να παραθέσουμε στο υπόλοιπο του κειμένου μια αδρή περιγραφή των βασικών κόμβων αυτής της 47χρονης πορείας που πιθανώς να βοηθήσουν τον αναγνώστη να κατανοήσει καλύτερα τόσο αυτό το φαινομενικά ιστορικό παράδοξο όσο και την θέση του ίδιου του Κάστρο εντός του.

Το πρώτο στοιχείο που αξίζει να σημειωθεί είναι ότι η κουβανική επανάσταση στηριζόταν, όχι μόνο στο κίνημα της 26ης Ιουλίου, αλλά σε ένα ευρύτερο σύνολο τοπικών αντιστασιακών ομάδων και πανεθνικών οργανώσεων εκ των οποίων ξεχωρίζουν το D.R.E, [2] ένα μαζικό δίκτυο φοιτητών με έντονη παρουσία στην Αβάνα και το κομμουνιστικό P.S.P. [3] Το μωσαϊκό αυτό των επαναστατικών δυνάμεων που συσπειρώθηκε οργανωτικά μόλις στις αρχές του 1961 δια της απορροφήσεώς τους στις Ενοποιημένες Επαναστατικές Οργανώσεις ή O.R.I, [4] αποτέλεσε το υλικό υπόβαθρο για το ξεδίπλωμα ενός πλούσιου διαλόγου εντός του ίδιου του κινήματος αναφορικά με το χαρακτήρα, τους στόχους και την ίδια την πορεία της επανάστασης. Στα πρώτα, καταστατικά λοιπόν της χρόνια και μέχρι τον μετασχηματισμό των O.R.I στο Ενιαίο Κόμμα της Σοσιαλιστικής Επανάστασης της Κούβας [5] και κατόπιν στο Κομμουνιστικό Κόμμα Κούβας, η σύνθεση των επαναστατικών δυνάμεων παρέμεινε πλουραλιστική και ως εκ τούτου πιο ανοιχτή σε πειραματισμούς και αναζητήσεις. Το γεγονός αυτό που αντανακλούσε εν πολλοίς και την στρατηγική αναζήτηση και προοδευτική ριζοσπαστικοποίηση του κινήματος, ενέγραψε ένα στοιχείο ανεκτικότητας και δημοκρατικότητας στη νεοπαγή ηγεσία που έμελλε να αποδειχθεί καταλυτικό.

Το ίδιο και η διορατική και πολλαπλά ωφέλιμη επιλογή της νέας κυβέρνησης και του Φιντέλ Κάστρο προσωπικά να επιτρέψουν σε μεγάλο τμήμα των αστικών και μεσαίων στρωμάτων να φύγει σε διαδοχικά κύματα από το νησί την περίοδο 1960-1962 με προορισμό την Φλόριντα, φοβούμενα τις επιπτώσεις των κοινωνικών μεταρρυθμίσεων. Η κίνηση αυτή επί της ουσίας αδρανοποίησε τις δυνάμεις της εσωτερικής αντίδρασης, των οποίων η κοινωνική βάση σχεδόν αποψιλώθηκε, συμβάλλοντας έτσι καθοριστικά στην αποφυγή βίαιων κοινωνικών εντάσεων ή μιας μακροχρόνιας εμφύλιας διαμάχης που θα άφηνε ανεξίτηλο στίγμα στη συγκρότηση και την φυσιογνωμία του νέου καθεστώτος, όπως πχ συνέβη στη ρωσική περίπτωση. Το σχετικά σταθερό εσωτερικό περιβάλλον επέτρεψε με τη σειρά του να εξισορροπηθούν οι διεθνείς πιέσεις και  η επιθετικότητα των Η.Π.Α, με το βάρος να πέφτει στην εσωτερική συγκρότηση και το προχώρημα κρίσιμων πρωτοβουλιών τόσο σε οικονομικό (εκτεταμένες κρατικοποιήσεις, εμπορικές συμφωνίες με την ΕΣΣΔ κλπ) όσο και σε κοινωνικο-πολιτικό επίπεδο. Μέσα σε διάστημα λιγότερο των δύο ετών συγκροτήθηκε η Ομοσπονδία Κουβανών Γυναικών, η Εθνική Ένωση Συγγραφέων και Καλλιτεχνών, η Εθνική Ένωση Μικρών Καλλιεργητών, οι Επιτροπές για την Άμυνα της Επανάστασης και η JUCEPLAN με ευθύνη τον σχεδιασμό της παραγωγής. Οι οργανώσεις αυτές αποτέλεσαν κρίσιμους κρίκους τόσο στην οργανωτική εδραίωση της επανάστασης όσο και στην απελευθέρωση κοινωνικών, παραγωγικών και πολιτιστικών δυνάμεων που συνέβαλαν τα μέγιστα στην πολιτική θωράκιση του καθεστώτος και τη ριζοσπαστικοποίηση του κινήματος.

Εδώ εδράζεται και η ιδεολογική και πολιτική αυτοτέλεια που διατήρησε η κουβανική επανάσταση υπό τον Φιντέλ παρά την περαιτέρω προσέγγιση με τη Σοβιετική Ένωση, που ακολούθησε την αποτυχημένη εισβολή στον Κόλπο των Χοίρων. Ο πλήρως ανυστερόβουλος διεθνισμός που χαρακτήρισε την κουβανική ηγεσία τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια, οι διακριτικές αποστάσεις που κράτησε από τις επιλογές των Σοβιετικών σε κρίσιμες καμπές όπως η επέμβαση στην Τσεχοσλοβακία και η διατήρηση, αν και με αντιφάσεις, στοιχείων λαϊκής συμμετοχής δημιούργησαν ένα ισχυρότατο πολιτικό και αξιακό κεφάλαιο που κατέστησε τη χώρα παγκόσμιο σύμβολο μέχρι τις μέρες μας. Θαμμένη αλλά όχι ξεχασμένη κάτω από βάρος της δυτικής προπαγάνδας η συμβολή των Κουβανών στην πτώση του Απαρτχάιντ στη Νότιο Αφρική μέσω της εμπλοκής τους στον εμφύλιο της Ανγκόλα, η υλική και ηθική τους βοήθεια σε όλους σχεδόν τους αγώνες των λαών της Λατινικής Αμερικής από το 1960 και έπειτα, είναι αδιάψευστοι μάρτυρες της δυσανάλογης ως προς το μέγεθος προσφοράς της κουβανικής επανάστασης στους αγώνες για εθνική αυτοδιάθεση και κοινωνική δικαιοσύνη ανά την υφήλιο.

Πέραν όμως της διεθνούς ακτινοβολίας και συνεισφοράς, εξίσου σημαντικό ήταν το αποτύπωμα της αυτοφυούς δυναμικής και του βαθύτερου ανθρωπισμού που χαρακτήριζε την κουβανική επανάσταση στην ίδια της, την πολιτική εξέλιξη. Υπό την ηγεσία του Φιντέλ οι κουβανικές κυβερνήσεις επένδυσαν αδιάκοπα ακόμη και στα δύσκολα χρόνια της δεκαετίας του ’90 στην ανάπτυξη ενός δημόσιου συστήματος υγείας και παιδείας αξιοζήλευτου ακόμη και με τα κριτήρια ανεπτυγμένων δυτικών χωρών. Το ότι μεγάλες ανερχόμενες δυνάμεις, όπως η Βραζιλία, εξάγουν πρώτες ύλες και η Κούβα γιατρούς παραμένει σημείο αμηχανίας για την αμερικανική προπαγάνδα όπως και το γεγονός ότι το 2005 όταν και χτύπησε ο τυφώνας Κατρίνα, οι ΗΠΑ κατέγραψαν 1245 θανάτους και η Κούβα με τα πενιχρά μέσα, κανέναν. Τι άλλο είναι αν όχι αυτό, η έμφαση δηλαδή στον άνθρωπο και το κοινωνικό σύνολο, η πραγματική απόδειξη της διαφοράς και άρα το μέτρο σύγκρισης των δύο αυτών συστημάτων.  Τι άλλο εξηγεί καλύτερα, αν όχι αυτό, το γιατί η Κούβα του Φιντέλ δεν είχε την ίδια μοίρα με τα καθεστώτα του ανατολικού μπλοκ που κατέρρευσαν σαν χάρτινοι πύργοι στις αρχές της δεκαετίας του ‘90;

Η συμβολή του ίδιου του Κάστρο σε όλα αυτά είναι δύσκολο να υπερεκτιμηθεί. Προϊόν και ο ίδιος αυτού του τόσο γνήσιου και πλούσιου κοινωνικού φαινομένου αντιπροσώπευσε και ενίσχυσε με τις επιλογές και την οξυδέρκειά του τις ιεραρχήσεις και το αξιακό του φορτίο. Είναι για αυτό το λόγο που το όνομά του συνοδεύει στο λαϊκό υποσυνείδητο εκείνα των μεγάλων ηρώων της Λατινικής Αμερικής όπως του Μπολίβαρ και του Μαρτί. Είναι για αυτό το λόγο που πολλοί εκ των ηγετών της «ροζ παλίρροιας»  προσέτρεξαν σε αυτόν σε κρίσιμες καμπές της νεότερης ιστορίας.

Τι είναι λοιπόν ο Φιντέλ Κάστρο και η εποχή του; Είναι η παρακαταθήκη του κουβανικού λαού στη μεγάλη και δύσβατη πορεία της ανθρωπότητας προς την κοινωνική χειραφέτηση και την ελευθερία. Είναι μια απαράγραφη συνεισφορά στον αγώνα για ένα σοσιαλισμό άξιο του ονόματός του. Τον αποχαιρετούμε με ένα χαμόγελο και με τα δικά του λόγια· λόγια που παραμένουν φάρος ελπίδας στον αγώνα όλων εκείνων που εξακολουθούν σήμερα να υποφέρουν υπό το βάρος των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων, της φτώχειας, της ανέχειας, των μνημονίων.

«Γιατί αυτή η μεγάλη μάζα της ανθρωπότητας έχει πει, «αρκετά!» και έχει ξεκινήσει να πορεύεται. Και η γιγαντιαία αυτή πορεία δεν θα σταματήσει μέχρι να κατακτήσουν την πραγματική ανεξαρτησία, για την οποία έχουν θυσιαστεί τόσες φορές. Σήμερα, όμως, αυτοί που πεθαίνουν, θα πεθάνουν σαν τους Κουβανούς στην Πλάγια Χιρόν. Θα πεθάνουν για την δικιά τους, αληθινή και ποτέ παραδοτέα ανεξαρτησία. Πατρίδα ή Θάνατος! Θα νικήσουμε!» [6]

 

πηγή: encuentro

 

[1] Στην πραγματικότητα χτυπήθηκαν δύο στρατόπεδα η Μονκάδα και το Μπαγιάνο αλλά το όλο επεισόδιο έμεινε στην ιστορία με το όνομα του πρώτου.

[2] Directorio Revolucionario Estudiantil / Επαναστατικό Διευθυντήριο Φοιτητών.

[3] Partido Socialista Popular / Λαικό Σοσιαλιστικό Κόμμα.

[4] Organizaciones Revolucionarias Integradas.

[5] Partido Unido de la Revolución Socialista de Cuba (PURSC).

[6] Καταληκτική φράση της περίφημης Δεύτερης Διακήρυξης της Αβάνας που έδωσε ο ίδιος στις 4 Φλεβάρη του 1962.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ

ΕΚΤΟΣ ΥΛΗΣ|
30/05/2023 - 12:10

Η Απάντηση στον Τζων Λιούις συνιστά πριν απ’ όλα μια εξαιρετική εισαγωγή στον μαρξισμό του Αλτουσέρ, ένα αλτουσεριανό μανιφέστο.

ΕΚΤΟΣ ΥΛΗΣ|
17/01/2023 - 17:34

Ο Φεμινισμός για το 99%, από τα πιο σημαίνοντα κείμενα του ρεύματος της κοινωνικής αναπαραγωγής, είναι γέννημα-θρέμμα της Παγκόσμιας Φεμινιστικής Απεργίας.

ΘΕΩΡΙΑ|
16/12/2021 - 14:44

Τον Νοέμβριο του 1977, από το βήμα του συνεδρίου που διοργάνωσε στη Βενετία η εφημερίδα Il Manifesto, ο Αλτουσέρ αναφωνεί «Επιτέλους, η κρίση του μαρξισμού!».

ΚΟΙΝΩΝΙΑ/ΚΙΝΗΜΑΤΑ|
09/02/2021 - 16:16

Ένα κίνημα για δημόσιο, δωρεάν και δημοκρατικό πανεπιστήμιο, είναι πρώτα απ’ όλα ένα κίνημα για ανοιχτό πανεπιστήμιο.