Στις 2 Φεβρουαρίου, δύο ημέρες πριν το δεύτερο συλλαλητήριο για το Μακεδονικό, αυτό της Αθήνας, που όπως και εκείνο της Θεσσαλονίκης, οργάνωσαν οι διάφορες θεσμικές και μη εκδοχές δεξιάς και ακροδεξιάς, συμπεριλαμβανομένης πλέον και της επίσημης Ν.Δ., και εν μέσω της πιο οξυμένης φάσης της δημόσιας αντιπαράθεσης για το θέμα, η Πολιτική-Πολιτιστική Λέσχη Εκτός Γραμμής στην Αθήνα διοργάνωσε τη εκδήλωση – συζήτηση με τίτλο «Ξαναγυρνώντας στα μυστικά του βάλτου: το Μακεδονικό από την ιστορία στην επικαιρότητα». Στην πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση που έγινε, πέραν του δημοσιογράφου και ιστορικού Τάσου Κωστόπουλου και του Παναγιώτη Σωτήρη εκ μέρους του Εκτός Γραμμής, είχαμε τη χαρά να φιλοξενήσουμε μέσω skype τον Γκόργκι Πουλέβσκι, δημοσιογράφο και ακτιβιστή, που παλεύει ενάντια στον εθνικισμό και τον ιμπεριαλισμo. Παρακάτω δημοσιεύουμε την ομιλία του Γκόργκι που εκτιμούμε ότι είναι ιδιαίτερα σημαντική για την κατάρριψη ορισμένων μύθων που δυστυχώς αναπαράγονται ακόμη και τμήματα της ελληνικής αριστεράς αποδίδοντας στον εθνικισμό απέναντι στον οποίον παλεύουν οι σύντροφοί μας στην ΠΓΔΜ, νίκες που, ευτυχώς, ακόμη δεν έχει.

Το ζήτημα του ονόματος που ταλανίζει τη Μακεδονία και την Ελλάδα μοιάζει να είναι ένας από τους πιο παράλογους διμερείς ανταγωνισμούς. Ωστόσο είναι προφανές πως οι άνθρωποι εδώ το νιώθουν σαν πραγματικό πρόβλημα και είναι διατεθειμένοι να θυσιάσουν πολλά για να το υπερασπιστούν. Παραδοσιακά, οι πολιτικές ελίτ το γνωρίζουν αυτό –καθώς εκείνες ήταν που οικοδόμησαν αυτή την πραγματικότητα– και το χρησιμοποιούν σαν εργαλείο για να εντείνουν τον θυμό και να τραβήξουν τη δημόσια προσοχή μακριά από τα πραγματικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν και οι δύο χώρες: διαλυμένη εκπαίδευση, σύστημα υγείας, φτώχεια και ανεργία.

Για εμάς, η διαφωνία δεν έβγαλε κανένα νόημα, ειδικά με δεδομένο το πόσο έχει βλάψει τη Μακεδονία: συνέβαλε στο οικονομικό φιάσκο της δεκαετίας του ’90, οδήγησε στη σκληρή εθνικιστική ηγεσία του Νικολά Γκρουέφσκι και, το πιο σημαντικό, απομείωσε τη συμμαχία ανάμεσα στις εργατικές τάξεις της Ελλάδας και της Μακεδονίας. Επιπλέον, παρέλυσε τις σχέσεις μεταξύ της ελληνικής και μακεδονικής αριστεράς, με αποτέλεσμα πλέον να έχουμε καλύτερη επικοινωνία με τη σερβική και την κροατική αριστερά. Η αλήθεια όμως είναι πως η Αντιεθνικιστική-Αντιμιλιταριστική πρωτοβουλία που δημιουργήθηκε το 2008, αμέσως μετά το βέτο που άσκησε η Ελλάδα στην είσοδο της Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ, είναι ένα λαμπρό παράδειγμα φιλίας και πολιτικής οργάνωσης ανάμεσα σε ακτιβιστές από τις δύο χώρες.

Οι αναζωογονημένες προσπάθειες επίλυσης του ζητήματος του ονόματος έπιασαν πάρα πολύ κόσμο απροετοίμαστο, και δικαίως. Η νέα «εποικοδομητική» ατμόσφαιρα δεν προέρχεται από οργανική συνεργασία ανάμεσα στους λαούς των δύο χωρών (είτε στο παρελθόν ή τώρα) και σίγουρα δεν είναι αποτέλεσμα των εξαιρετικών σχέσεων μεταξύ των κυβερνήσεων των χωρών. Το πραγματικό πρόβλημα είναι πως καμία συζήτηση για την επίλυση των «διαφορών» και την εύρεση «συμβιβασμού» δεν έγινε ποτέ έτσι ώστε να μπορούμε να ερευνήσουμε τους λόγους για τους οποίους συμβαίνουν όλα αυτά, ποιος ηγείται της διαδικασίας και για ποιον λόγο. Αν επρόκειτο για δύο αριστερές-σοσιαλιστικές κυβερνήσεις που διαπραγματεύονται, προφανώς τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά, και εμείς, οι αριστεροί, θα ήμασταν πολύ χαρούμενοι να συμμετάσχουμε στην κουβέντα ενεργά.

Αλλά αυτές οι νέες εξελίξεις δεν είναι αποτέλεσμα μιας φυσικής διαδικασίας. Οδηγούνται από τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις των ΗΠΑ και της Ε.Ε., που προσπαθούν να επιταχύνουν την υποψηφιότητα της Μακεδονίας για ένταξη στο ΝΑΤΟ και να την προετοιμάσουν για τη σύσκεψη κορυφής του τον Ιούλιο. Και οι δύο εθνικές κυβερνήσεις είναι απλώς «χώρες που παρασύρονται σε ευρύτερα ιμπεριαλιστικά σχέδια ως μέρος του αυξανόμενου ανταγωνισμού ΗΠΑ και Ρωσίας».

Οποιαδήποτε πολιτική απόφαση στη δεδομένη πολιτική κατάσταση είναι δίκοπο μαχαίρι: αποδοχή ενός εξωτερικά επιβεβλημένου ονόματος και ταυτότητας και σταδιακή απειλή του «εθνικού αυτοκαθορισμού» ή προστασία της επιβίωσης του κράτους, την οποία υποτίθεται ότι εγγυάται το ΝΑΤΟ; Στη χώρα μας, η αποτυχία των διαπραγματεύσεων, το ελληνικό βέτο, και η αποτυχία της εισόδου στο ΝΑΤΟ (συχνά) συσχετίζονται με μια πιθανή κατάρρευση του κράτους, και καθώς οι απειλές αποσχιστικών κινημάτων για τον σκοπό της επίτευξης των φιλοδοξιών περί Μεγάλης Αλβανίας και Μεγάλης Βουλγαρίας συνεχώς μεγαλώνουν, το ΝΑΤΟ αντιμετωπίζεται ως ο μόνος εγγυητής για την επιβίωση του μακεδονικού κράτους. Ωστόσο το ΝΑΤΟ αναδύεται τόσο ως η αιτία όσο και η συνέπεια της ανασφάλειας. Έχει ανάγκη να διατηρεί την ιδέα της απειλής ασφάλειας για να δικαιολογήσει την ύπαρξή του.

Οι απαιτήσεις από την ελληνική πλευρά (από θέση ισχύος) είναι να επιβάλει μια λύση από τη θέση του ανώτερου διεκδικητή της ιστορικής συνέχειας. Αν αποδεχτούμε ότι όλα τα έθνη είναι αστικές κατασκευές, καθώς αυτή η συγκεκριμένη πολιτική μορφή εγγυάται τη διευρυμένη αναπαραγωγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και αν αποδεχτούμε ότι αυτή η ιδέα σχετίζεται και με το ελληνικό κράτος, τότε καταρρίπτεται το επιχείρημα πως το ελληνικό κράτος είναι αυτό που έχει μια δίκαιη αξίωση πάνω στην ιστορία και το δικαίωμα να προτείνει αλλαγές που δεν είναι αποδεκτές στο εσωτερικό του μακεδονικού λαού αποτυγχάνει. Η μόνη αξίωση που παραμένει είναι αυτή της πολιτικής ισχύος του ελληνικού κράτους και το προνόμιο εκμετάλλευσης της ανώτερης θέσης του στη διεθνή κοινότητα (καθαυτή χτισμένη και οργανωμένη γύρω από αστικές αρχές).

Αυτή η επιβεβλημένη κατάσταση δεν πετυχαίνει τίποτα μακροχρόνια. Οι εθνικιστές εξεγείρονται, το οποίο ρίχνει λάδι στη φωτιά, όπως φάνηκε από την ανάδυση νέων ακροδεξιών κομμάτων ή οργανώσεων τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Δημοκρατία της Μακεδονίας. Η ανάδυσή τους δίνει υλική υπόσταση στην αγία τριάδα μεταξύ κληρικών, εμπορικών (αθλητικές ομάδες) και φασιστικών τάσεων, και είναι άλλος ένας αντιπερισπασμός από τους πραγματικούς αγώνες των δύο χωρών – και άλλη μία χαμένη ευκαιρία διεθνικής ενοποίησης των εργατικών τάξεων.

Από το μέτωπο της μακεδονικής ακροδεξιάς, το επίπεδο κινητοποίησης των απογοητευμένων μελών του VMRO-DPMNE, του πρώην κυβερνώντος δεξιού κόμματος, που τώρα στηρίζουν τον Ζόραν Ζάεβ στη διαπραγμάτευση με τον Τσίπρα, εκκρεμεί να το δούμε. Την προηγούμενη εβδομάδα ένα άλλο κόμμα σχηματίστηκε ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, μετονομάστηκε: η «Ενωμένη Μακεδονία», που υπερασπίζεται ανοιχτά την ένωση με τη Ρωσία και την είσοδο στην (ανύπαρκτη) Ευρωασιατική Ένωση. Στο μέτωπο του δρόμου, ακτιβιστές της εθνικιστικού κινήματος Hardcore προσπαθούν να πολλαπλασιάσουν τις δυνάμεις τους μέσω διαμαρτυριών και συγκρούσεων χρησιμοποιώντας τις μεθόδους των σκληροπυρηνικών οπαδών ομάδων ποδοσφαίρου. Ωστόσο γνωρίζοντας την κουλτούρα και των δύο πλευρών, προς το παρόν έχουμε αμφιβολίες για την εξέλιξή τους.

Κάτι άλλο για το οποίο πρέπει κανείς να έχει αμφιβολίες είναι η ρητορεία περί μακεδονικού αλυτρωτισμού. Ο λαός της Μακεδονίας δεν έχει πέσει θύμα της τρέλας της προηγούμενης κυβέρνησης, που προσπάθησε να ενεργοποιήσει μια κοινωνική μηχανική ημών ως μόνων απογόνων του Αλεξάνδρου. Απέτυχε γιατί, όπως έδειξαν όλες οι δημοσκοπήσεις, η κυρίαρχη ταυτότητα που είναι παρούσα εδώ είναι η σλαβική, και όχι αυτή των αρχαίων Μακεδόνων.

Επιπλέον, όταν προσμετρά κανείς το γεγονός ότι η φτώχεια εδώ είναι στο υψηλότερο ποσοστό ευρωπαϊκά –το 2014 είχαμε τη μεγαλύτερη εισοδηματική ανισότητα στη νοτιοανατολική Ευρώπη– αυτό σημαίνει πως οι νέοι άνθρωποι χάνουν όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον τους για την πολιτική, καθώς θέλουν απλώς να φύγουν από τη χώρα όσο το δυνατό πιο γρήγορα. Ένας εκτιμώμενος αριθμός των 100.000, ή 5% του πληθυσμού, έχει ήδη αποκτήσει βουλγαρικά διαβατήρια – μία δίοδος προς την αγορά εργασίας στην Ε.Ε., από την οποία πολίτες χωρών εκτός Ε.Ε., όπως η Μακεδονία, είναι αποκλεισμένοι, και αυτό τους κάνει διπλούς υπηκόους Μακεδονίας και Βουλγαρίας. Με αυτό το δεδομένο, περισσότερα από 26 χρόνια μετά την αρχή διαδικασίας μετάβασης, τα πολιτικά μας κόμματα δεν έχουν καταφέρει να δομήσουν κάποια πραγματική ιδεολογία – αριστερή ή δεξιά. Έχουν προσαρμόσει τις πολιτικές τους κατάλληλα για να υπηρετήσουν τις ολιγαρχίες και έχουν απογοητεύσει τους απλούς πολίτες συνολικά. Οι αλυτρωτικές ιδεολογίες που θέλουν να υποστηρίξουν τα ελληνικά ΜΜΕ και οι πολιτικοί ότι βρίσκονται σε άνοδο στη Μακεδονία είναι μονάχα οι ευσεβείς πόθοι για κάποιους και τίποτα περισσότερο.

Δεύτερον, οι αλυτρωτικοί ισχυρισμοί είναι ανόητοι όταν συμπεριλάβουμε στη συζήτηση τη διαφορά στρατιωτικής ισχύος μεταξύ Μακεδονίας και Ελλάδας. Όλα τα υποτιθέμενα ίχνη αλυτρωτισμού αφαιρέθηκαν από το Σύνταγμα με τροπολογίες που έγιναν το 1992. Τέτοιοι φόβοι αλυτρωτισμού μιας μικρής πτωχευμένης χώρας, με σχεδόν μηδαμινή στρατιωτική δύναμη, είναι εμφανώς κενές ρητορείες. Κάτι τέτοιο είναι ακόμα πιο εμφανές όταν συγκρίνεται με τις πραγματικές αξιώσεις αναθεώρησης της συνθήκης της Λωζάνης από τον Ερντογάν και τη συνακόλουθη διεκδίκηση 18 ελληνικών νησιών.

Ένας παράγοντας που συνήθως είναι πανταχού παρών στα δημόσια θέματα αυτή τη φορά έχει παραμείνει αναπάντεχα σιωπηλός. Η εκκλησία της Δημοκρατίας της Μακεδονίας δεν έχει κάνει καμία επίσημη δημόσια δήλωση σχετικά με το ζήτημα του ονόματος και σε καμία περίπτωση δεν έχει εκδώσει εθνικιστικά καλέσματα, όπως κάνει η εκκλησία στην Ελλάδα. Η λογική πίσω από κάτι τέτοιο μπορεί να είναι η πρόσφατη μητρική εξουσία που εφάρμοσε πάνω της η βουλγαρική εκκλησία.

Τελικά, η διαμάχη για το όνομα είναι εμπόδιο για την εργατική τάξη, αλλά σίγουρα όχι για τις καπιταλιστικές ελίτ. Η ελληνική οικονομική ελίτ ήταν και ακόμη είναι βαθιά αναμεμειγμένη στις ιδιωτικοποιήσεις στη Μακεδονία. Από το ’91 μέχρι σήμερα, το ελληνικό κεφάλαιο βρίσκεται σχεδόν διαρκώς ανάμεσα στους τρεις μεγαλύτερους επενδυτές στη χώρα μας. Τα έθνη τόσο της Μακεδονίας όσο και της Ελλάδας πρέπει να μάθουν πόσο καλά δουλεύουν οι καπιταλιστικές ελίτ τους μαζί.

Αυτή τη στιγμή υπάρχει κίνδυνος ανοίγματος 14 ορυχείων χρυσού, αργύρου και χαλκού στη χώρα μας, σε περιοχές των οποίων η κύρια πηγή εισοδήματος είναι η αγροτική παραγωγή. Στην Ελλάδα υπάρχει μια μακρά και πολύτιμη ιστορία αγώνων γύρω από αυτό το ζήτημα, και καθώς προετοιμαζόμαστε για αντίσταση, οι εμπειρίες σας θα μας είναι πολύτιμες για να μάθουμε. Και αυτό είναι μόνο ένα παράδειγμα, οι δυνατότητες διασυνοριακής συνεργασίας είναι άπειρες. Μπορεί να υπάρξει αλληλεγγύη και αντιεθνικισμός μεταξύ των δύο κρατών, μπορούμε ακόμα και να παλέψουμε ενάντια στον εθνικισμό εντός της μακεδονικής και ελληνικής αριστεράς, χρησιμοποιώντας το κοινό κομμουνιστικό μας παρελθόν για το παρόν, το μέλλον και παραπέρα.

Ας σιγουρέψουμε πως αυτή θα είναι μια νέα αρχή για συνεργασίες τώρα και στο μέλλον, γιατί όπως είπε και ο Ησίοδος: «΄Ενας κακός γείτονας είναι κακοτυχία όσο ένας καλός είναι μεγάλη ευλογία» (πῆμα κακὸς γείτων, ὅσσον τ᾽ ἀγαθὸς μέγ᾽ ὄνειαρ).

Μετάφραση: Μαριλία Κήτινγκ