Με αυτή την ανακοίνωση θέλουμε να ενημερώσουμε το κοινό ότι το Εκτός Γραμμής κάνει πλέον το επόμενο βήμα στην πορεία του, οργανώνοντας στο εξής τη λειτουργία του ως αυτόνομο εκδοτικό εγχείρημα.

Η νέα σελίδα στην ιστορία του Εκτός Γραμμής είναι, εκτιμούμε, αναγκαία συνθήκη ώστε να δημιουργηθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις που θα επιτρέψουν στο εγχείρημά μας να σταθεροποιήσει και να συστηματοποιήσει την εκδοτική του παρουσία, γεγονός που θα του επιτρέψει να επιβιώσει, να ανασυγκροτήσει και να αναπτύξει περαιτέρω τη λειτουργία του.

Διαρκής στόχος της προσπάθειάς μας είναι το Εκτός Γραμμής να αποτελέσει έναν αυτοτελή ιδεολογικό «μηχανισμό» που θα επιχειρεί να παράγει πολιτικό και θεωρητικό λόγο από τη σκοπιά των υποτελών και για την εξυπηρέτηση των δικών τους μακροπρόθεσμων πολιτικών και κοινωνικών συμφερόντων, ενάντια στην κυρίαρχη αστική ιδεολογία και τον μηρυκασμό της.

Κεντρική θέση σε αυτή την επιδίωξη έχει για εμάς η δημιουργία ενός σύγχρονου ριζοσπαστικού μαρξιστικού εκδοτικού οίκου, με ευρύτερη πολιτικοϊδεολογική δραστηριότητα και συστηματικές ιδεολογικές και θεωρητικές πρακτικές.

Το βασικό στίγμα που διεκδικούμε να διαμορφώσουμε με το εγχείρημά μας είναι το στίγμα ενός ανταγωνιστικού μαρξισμού των καιρών μας, που θα επιχειρεί να απορρίπτει κάθε στιγμή τον οικονομισμό, τον παραγωγισμό, τον κρατικισμό, τον συντηρητισμό, αλλά και τον θετικισμό, τον επιστημονισμό και τον ελιτισμό· ενός μαρξισμού ανοιχτού, που δεν θα αντιμετωπίζει τα καταστατικά του κείμενα ως ευαγγέλια προς αποστήθιση αλλά ως αφετηρίες για την ανάπτυξή του· ενός μαρξισμού με προσμίξεις, που θα συναντιέται και θα βρίσκεται σε διαρκή διάλογο με άλλα σύγχρονα κριτικά ριζοσπαστικά ρεύματα· ενός μαρξισμού συμπεριληπτικού και διαθεματικού, που θα επιχειρεί να παίρνει το μέρος και να κομίζει στη θεωρία την οπτική των υποτελών· ενός μαρξισμού που θα διασώζει και θα επανεφευρίσκει τους θεσμούς, τις πρακτικές και την πρωτοτυπία του κινήματός του· ενός μαρξισμού με σεβασμό στην ιστορία του αλλά και δημιουργική αυθάδεια απέναντί της, απέναντι στις παραλείψεις αλλά και τα μεγάλα λάθη· ενός μαρξισμού που θα φιλοδοξεί να ανταποκρίνεται στις θεωρητικές και τις πολιτικές προκλήσεις που θέτουν τα επείγοντα προβλήματα των καιρών μας και να βαδίζει πλάι στα κοινωνικά και πολιτικά κινήματα που διεκδικούν τα συμφέροντα, τα δικαιώματα και την ορατότητά τους μέσα στις σημερινές συνθήκες ταξικής και κοινωνικής καταπίεσης.  

Σε αυτό το πλαίσιο, θέλουμε να συνεχίσουμε και να διευρύνουμε την προσπάθειά μας να ξαναδιαβάσουμε σημαντικές, όσο και απωθημένες, συνεισφορές της μαρξιστικής θεωρίας που μπορεί να είναι χρήσιμες σήμερα για την απάντηση στις κοινωνικές και πολιτικές προκλήσεις, αλλά και να εμπλουτίσουμε τη θεωρητική και εκδοτική μας παραγωγή με νέες θεματικές και ριζοσπαστικές επεξεργασίες, καθώς και να αποπειραθούμε την επιστροφή σε σημαντικές στιγμές της ιστορίας των κοινωνικών και πολιτικών κινημάτων. Και φυσικά, επιδιώκουμε να δώσουμε βήμα σε νέες συνεισφορές που βρίσκονται στον πυρήνα αυτής της προβληματικής, όπως και βήμα στον διάλογο γύρω από αυτές.

Ασφαλώς, γνωρίζουμε ότι η μέχρι τώρα πορεία μας δεν ήταν ευθύγραμμη, ούτε χωρίς λάθη, ασυνέχειες, παραλείψεις και προβλήματα. Και παρά τις αδιαμφισβήτητες δυσκολίες της περιόδου μέσα στην οποία το Εκτός Γραμμής αναπτύχθηκε, αλλά και τους περιορισμούς που έθετε η καθημερινότητα της λειτουργίας ενός «χειροποίητου», μη κερδοσκοπικού και μη μέινστριμ εγχειρήματος μέσα στην κρίση (αλλά και μέσα στην κρίση της αριστεράς), τα όποια προβλήματα βαραίνουν εμάς: Προέκυψαν πρωτίστως από τη δική μας απειρία, τις αδυναμίες και ενδεχομένως κάποιες επιλογές μας.

Εκτιμούμε όμως παράλληλα ότι η παρουσία μας σηματοδότησε τα ίχνη μιας συνεισφοράς που θα άξιζε να διασωθεί και να εμπλουτιστεί: της προσπάθειας που κάναμε εξαρχής να παράγουμε πολιτικό λόγο ο οποίος να πηγαίνει πέρα από τις προδηλότητες της κυρίαρχης ιδεολογίας, να διατυπώνει κριτική οπτική προς την κυρίαρχη πρόσληψη του μαρξισμού, και να φέρνει πάντα την πολιτική μέσα στη θεωρία και τη θεωρία μέσα στην πολιτική.

Με τη νέα αυτή σελίδα που επιχειρούμε να ανοίξουμε, επιδιώκουμε να διαμορφώσουμε εκείνη τη συστηματικότητα, τη σταθερότητα και τη συνέχεια που θα μας επιτρέψει να θεραπεύσουμε αδυναμίες και να γίνουμε πιο χρήσιμες και χρήσιμοι απ’ όσο υπήρξαμε μέχρι σήμερα.

Γι’ αυτόν τον σκοπό παραμένει προτεραιότητά μας η συστηματική αλληλεπίδραση με όλες εκείνες και εκείνους, παλιούς και νέους συνοδοιπόρους, που συμμερίζονται την αγωνία μας για ένα τέτοιο εγχείρημα και θέλουν να συμβάλουν σε αυτό· παραμένει προτεραιότητα για εμάς η συμμετοχή τους στις πρακτικές και τη συζήτησή μας.

***

Στις σχεδόν δύο δεκαετίες της πορείας του, το Εκτός Γραμμής ποτέ δεν αποτέλεσε, ούτε είχε τη φιλοδοξία να αποτελέσει, ένα τυπικό «κομματικό» έντυπο ή εγχείρημα. Αντιθέτως, είχε πάντοτε τη σπουδή να διαμορφώνει πεδία διαλόγου, να σέβεται και να συνομιλεί με διαφορετικές συμβολές, να δίνει βήμα, αλλά και να δημιουργεί μια δική του, πρωτότυπη εκδοχή πολιτικού και θεωρητικού λόγου. Πρόκειται γι’ αυτήν ακριβώς τη θεωρητική και πολιτική παραγωγή που, σε τελική ανάλυση, διαμόρφωνε και την ίδια την ανάγκη ύπαρξης του Εκτός Γραμμής, και που πολύ απείχε από το να αποτελεί ένα στείρο μέσο μεταφοράς κάποιας τακτικής γραμμής· αντιθέτως, επιδίωκε να καθιστά το Εκτός Γραμμής ένα αυτοτελές εργαστήριο θεωρίας, πολιτικής και πολιτισμού, ένα εργαστήριο στρατηγικής.

Εξού και η λειτουργία του Εκτός Γραμμής ήταν εξαρχής μια λειτουργία αυτοτελής, και ο συντονισμός με την κατεύθυνση και τις στοχεύσεις της Αριστερής Ανασύνθεσης, της πολιτικής συλλογικότητας στους κόλπους της οποίας γεννήθηκε, ήταν στρατηγικός αλλά όχι γραμμικός. Ήταν συντονισμός ακριβώς μέσα στο πλαίσιο μιας ευρύτερης στρατηγικής αναζήτησης και στα διάφορα και διαφορετικά πεδία που όριζε ο στόχος της ανασύνθεσης των ευρύτερων πρακτικών μιας σύγχρονης αριστερής στρατηγικής, στοιχεία άλλωστε που εξακολουθούν να αποτελούν καταστατικές επιδιώξεις για το Εκτός Γραμμής.

Η νέα σελίδα του Εκτός Γραμμής δεν έρχεται έτσι ως κεραυνός εν αιθρία, ούτε προκύπτει ως ρήξη ή ως αναθεώρηση των καταστατικών και στρατηγικών αρχών που όρισαν την ύπαρξή του. Πολύ περισσότερο δεν διαγράφει όλη την προηγούμενη περίοδο αυτής της ύπαρξης ⎼ την ιστορία αυτών των σχεδόν δύο δεκαετιών ζωής και παρέμβασης με διάφορες μορφές. Αντιθέτως, η νέα προσπάθεια έρχεται πρακτικά να ενδυναμώσει και να ολοκληρώσει την κυρίαρχη τάση που ήταν εγγεγραμμένη εξαρχής στον πυρήνα του εγχειρήματος, και που σε κάθε περίπτωση αποτέλεσε τον ακρογωνιαίο λίθο τής μέχρι τώρα πορείας, της λειτουργίας και των πρακτικών του.

Με την έννοια αυτή, την ευθύνη της λειτουργίας του Εκτός Γραμμής θα συνεχίσουν να έχουν οι δικοί του αυτοτελείς θεσμοί διεύθυνσης και οι άνθρωποι που θα συμμετέχουν και θα συμβάλλουν οικειοθελώς σε αυτούς, στο πλαίσιο των γενικών αρχών και επιδιώξεων του εγχειρήματος, πλέον ενδυναμωμένων και αποσαφηνισμένων ενόψει της νέας, αυτόνομης πορείας και των ευθυνών που συνεπάγεται για όσες και όσους συμμετέχουμε στο εγχείρημα.

Σε αυτό το πλαίσιο, το Εκτός Γραμμής θέλει να έχει μια ειλικρινή συμπεριληπτική λειτουργία, δίνοντας χώρο σε απόψεις και ανησυχίες, δίνοντας βήμα, αλλά και τρόπο να εκφραστεί η δημιουργικότητα και οι θεωρητικές και πολιτικές αναζητήσεις όσων συμμετέχουν στην κίνησή του. Γι’ αυτό και θα επιχειρήσει να αναπτύξει τους θεσμούς εκείνους που να επιτρέπουν αυτή η πρόθεση να αποτελεί την καθημερινότητα της λειτουργίας του. Φιλοδοξία μας είναι όχι μόνο να συνεχίσουν να εκφράζονται στο Εκτός Γραμμής οι άνθρωποι που το έκαναν ήδη, αλλά να διευρυνθεί αυτή η συμμετοχή με ανθρώπους και από διαφορετικές διαδρομές, που θα εμπλουτίζουν τον προβληματισμό, τη συζήτηση, την παραγωγή πολιτικής και θεωρίας σε όλα τα επίπεδα και σε όλες τις εκφάνσεις του Εκτός Γραμμής: στις εκδηλώσεις, τα σεμινάρια, τις συναντήσεις θεωρίας, την αρθρογραφία, και ασφαλώς στην εκδοτική του παραγωγή, που αποτελεί άλλωστε και τον οργανωτικό πυρήνα της νέας αυτής περιόδου.

***

Η ανάδειξη της εκδοτικής δραστηριότητας σε πυρήνα του εγχειρήματός μας δεν σημαίνει ότι εγκαταλείπουμε τις άλλες πλευρές που συγκρότησαν τον συνολικό πολιτικοϊδεολογικό του χαρακτήρα ⎼ το περιοδικό, την ιστοσελίδα και την πολιτική-πολιτιστική Λέσχη Εκτός Γραμμής. Αντιθέτως, η προσπάθεια που ξεκινάμε επιδιώκει να ανασυγκροτήσει σταδιακά όλες αυτές τις πλευρές, ώστε το Εκτός Γραμμής να αποτελέσει στο μέλλον το εγχείρημα που στοχαστήκαμε ξεκινώντας: με δραστηριότητα σε όλες εκείνες τις πλευρές που συνθέτουν την πλήρη λειτουργία ενός πολιτικοϊδεολογικού θεσμού παραγωγής θεωρίας.

Επίσης, θέλουμε να τονίσουμε ότι η αυτόνομη λειτουργία μας ως εκδοτικού εγχειρήματος δεν σημαίνει για εμάς αποπολιτικοποίηση, αντιθέτως: Η πολιτική εξακολουθεί να είναι στον πυρήνα του εγχειρήματός μας. Και αυτό αφορά το πώς κατανοούμε την πολιτική ως ευρύτερη πρακτική, που δεν εξαντλείται στη συμμετοχή στον αστικό πολιτικό ιδεολογικό μηχανισμό ⎼στην «επίσημη» πολιτική⎼, αλλά ούτε και ταυτίζεται αποκλειστικά με την οργανωμένη πολιτική πάλη της αριστεράς και δη με τα τακτικά επίδικά της. Στόχος μας δεν είναι η άμεση συμμετοχή στον τακτικό πολιτικό ανταγωνισμό, η άμεση στήριξη της μίας ή άλλης πολιτικής πρωτοβουλίας ή μετώπου, ή η δημιουργία κάποιας νέας πολιτικής μορφής. Στη δική μας λειτουργία, θέλουμε να συλλάβουμε αυτό που πολλές φορές διαφεύγει από τις τρέχουσες πολιτικές συγκροτήσεις, θέλουμε να αποτελέσουμε έναν μόνιμο φορέα επαναφοράς της διανοητικότητας μέσα στην πολιτική, και της πολιτικής μέσα στη διανοητικότητα. Και αυτή η ανάγκη μας προέρχεται από το πώς βλέπουμε τόσο την πολιτική όσο και τη θεωρία ως καταστατικές προϋποθέσεις καθεμίας για την άλλη, όχι ως ανταγωνιστικές πρακτικές, αλλά ως πρακτικές συμπληρωματικές και αξεδιάλυτα μπλεγμένες μεταξύ τους. Για εμάς, η επιστημονική και θεωρητική παραγωγή χωρίς πολιτική, ταξική, θέση μέσα στον κοινωνικό ανταγωνισμό καταλήγει απλώς να αναπαράγει και να εδραιώνει την κυρίαρχη ιδεολογία, ενώ και η πολιτική χωρίς θεωρητική παραγωγή είναι καταδικασμένη να περιορίζεται στο στρατηγικό πεδίο του κράτους.

Αυτή επιδιώκουμε να είναι η δική μας συνεισφορά στην υπόθεση της ανασύνθεσης μιας σύγχρονης αριστερής στρατηγικής. Μέσα στο πεδίο κρίσης που έχει διαμορφωθεί μετά τις μεγάλες μάχες των χρόνων της κρίσης, αλλά και κατά την περίοδο της πανδημίας, ένα πεδίο όπου ⎼παρά τις καλές προθέσεις⎼ κυριαρχεί ο κατακερματισμός, η παραταξιοποίηση, η στροφή προς τον εαυτό, η συντηρητική αναδίπλωση, το έλλειμμα θεωρητικής δουλειάς, ως Εκτός Γραμμής θέλουμε να προσπαθήσουμε να ενισχύσουμε την αντίρροπη τάση, να προσφέρουμε από τη σκοπιά της στρατηγικής θεωρητικής και πολιτικής αναζήτησης και παραγωγής.

Ασφαλώς, όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι υποτιμούμε σήμερα την πολιτική στράτευση, ακόμα και μέσα σε αυτό το κατακερματισμένο τοπίο ⎼ κάθε άλλο. Όμως από το σημερινό τοπίο εκτιμούμε ότι λείπει μια επίμονη προσπάθεια που θα επερωτά τις προδηλότητες της κυρίαρχης ιδεολογίας και θα πασχίζει για την ανάπτυξη ενός ριζοσπαστικού μαρξισμού. Σε αυτή την προσπάθεια, στον βαθμό που μπορούμε, θέλουμε να συμβάλουμε, θέλουμε να είμαστε χρήσιμες και χρήσιμοι.

εκδόσεις Εκτός Γραμμής

Μάρτιος 2022