Τα τελευταία χρόνια, με την είσοδο των social media στη ζωή μας, ως γυναίκες έχουμε να αντιμετωπίσουμε ακόμα μία μορφή έμφυλης βίας. Κατά καιρούς, προσωπικές μας φωτογραφίες ή βίντεο, τα οποία είχαν συγκεκριμένο αποδέκτη, έχουν καταλήξει στις οθόνες χιλιάδων (ή και εκατομμυρίων) ανθρώπων, χωρίς –προφανώς– τη συναίνεσή μας, ενώ σε ακόμα πιο ακραίες περιπτώσεις, έχουμε δει live κακοποιήσεις γυναικών, έως και γυναικοκτονία από τον σύντροφο του θύματος, όπως στη τελευταία περίπτωση της Βαλεντίνας Γκριγκορίεβα στη Ρωσία.

Λίγες μέρες πριν και μετά τον σάλο που προέκυψε, όταν οι «New York Times» δημοσίευσαν άρθρο¹ στο οποίο αναφερόταν πως σε μια από τις μεγαλύτερες σελίδες πορνογραφικού υλικού, το Pornhub, μπορούσε να βρει κανείς βίντεο με βιασμούς, με ανήλικα παιδιά, από κρυφές κάμερες και θύματα trafficking. Η σελίδα αναγκάστηκε να κατεβάσει σχεδόν 10 εκατ. βίντεο (από τα 13 εκατ. που είχε ώς τότε).² Τα βίντεο ανέβηκαν από μη διαπιστευμένους χρήστες, χωρίς την έγκριση των διαχειριστών της σελίδας. Παράλληλα, οποιοσδήποτε στον κόσμο είχε δυνατότητα πρόσβασης στο συγκεκριμένο υλικό, το οποίο μπορούσε να κατεβάσει και να αποθηκεύσει στον υπολογιστή του, άρα ακόμα και αν τα βίντεο έχουν κατέβει, μέχρι και σήμερα οι προσωπικές μας στιγμές μπορούν να παραβιάζονται και να καταναλώνονται εν αγνοία μας. Η σελίδα δεν κατέβασε το υλικό από την καλή της πίστη, ούτε προφανώς γιατί ξαφνικά ένιωσε κάποιου είδους συμπόνια για τους/τις πρωταγωνιστ(ρι)ές του. Το υλικό κατέβηκε, όταν η Mastercard και η Visa αρνήθηκαν να πραγματοποιούν πληρωμές στη συγκεκριμένη σελίδα.

Η σελίδα Chatpicorg εμφανίζεται ξαφνικά στις οθόνες μας και μας λούζει κρύος ιδρώτας. Από οργή και από φόβο. Πολλές θα μπούμε να ψάξουμε τον εαυτό μας και άλλες θα νιώσουμε ανακούφιση που καταπιέσαμε την επιθυμία μας να μοιραστούμε ή να καταγράψουμε τις προσωπικές μας στιγμές με συντρόφους μας, απλώς γιατί ο φόβος υπερτερεί της απόλαυσης. Στη σελίδα αυτή, μπορούσες ανώνυμα να ανεβάσεις ό,τι υλικό ήθελες από προσωπικές στιγμές γυναικών. Φωτογραφίες που είχαν σταλεί από τα ίδια τα θύματα στους πρώην τους, υλικό που υπεκλάπη από προσωπικούς λογαριασμούς στα social media, υλικό που τραβήχτηκε εν αγνοία μας. Στη συγκεκριμένη σελίδα, οι χρήστες παρακινούσαν τον κόσμο να ανεβάσει φωτογραφίες, ζητούσαν απεγνωσμένα υλικό από συγκεκριμένες κοπέλες της περιοχής τους, έδιναν ακόμα και φωτογραφίες από τις ίδιες τους αδελφές είτε για να δείξουν πόσο μάγκες είναι, είτε για να λάβουν ως αντάλλαγμα υλικό από συγκεκριμένες κοπέλες, που είχαν στα χέρια τους άλλοι συνομιλητές τους. Αλήθεια, πόση αηδία μπορεί να χωρέσει σε μία σελίδα; Πόση πατριαρχία μπορεί να στριμωχτεί σε μια οθόνη; Μετά τη δημόσια κατακραυγή, χιλιάδες καταγγελίες, ακόμα και παρεμβάσεις στο ίδιο το chat, η σελίδα έπεσε. Έως σήμερα, δεν έχουμε διαβάσει τίποτα που να αφορά τις ποινικές διώξεις των υπευθύνων.

Στις αρχές του Δεκεμβρίου, ανεβαίνει από Ρώσο Youtuber στο προσωπικό του κανάλι σε ζωντανή μετάδοση η δολοφονία της 26χρονης συντρόφου του Βαλεντίνας Γκριγκορίεβα. Ο γυναικοκτόνος Στας Ρεσέτνικοφ βασανίζει, ξυλοκοπεί, κλειδώνει ημίγυμνη για ώρες στο μπαλκόνι (με θερμοκρασίες κάτω από το μηδέν), σέρνει από τα μαλλιά τη σύντροφό του, ενώ συνεχίζει να μεταδίδει ακόμα και όταν αυτή είναι ήδη νεκρή, με χιλιάδες κόσμο να τον παρακολουθεί και να ζητοκραυγάζει.³ Το θύμα πέθανε από υποθερμία και ο δολοφόνος συνελήφθη. Δημοσιεύματα αναφέρουν πως ο δράστης έλαβε χρήματα από τους θεατές του για να πραγματοποιήσει τις πράξεις του. Το κίνητρο –για εμάς τουλάχιστον– είναι κάτι παραπάνω από το οικονομικό. 

Κοινός παρονομαστής των τριών παραπάνω γεγονότων; Η βία κατά των γυναικών.

Αλήθεια, ως γυναίκα, πόσες φορές έχεις σκεφτεί αν θα στείλεις μια προσωπική σου φωτογραφία στον σύντροφό σου ή σε κάποιον που ενδιαφέρεσαι; Πόσες φορές έχεις νιώσει αυτό το άγχος, με το τι θα απογίνει το υλικό σου, όταν η σχέση ή επικοινωνία σας έχει διακοπεί; Έχει προλάβει να την αποθηκεύσει πριν τη διαγράψεις; Γιατί στα πηγαδάκια του σχολείου κυκλοφορούν μόνο φωτογραφίες κοριτσιών; Γιατί ο αντρικός πληθυσμός δεν έρχεται αντιμέτωπος με τέτοιου είδους περιστατικά; Και αλήθεια, έχεις σκεφτεί ποτέ να διακινήσεις υλικό του πρώην συντρόφου σου στον κύκλο σου ή σε κάποια ανοιχτή πλατφόρμα στο διαδίκτυο; Η απάντηση είναι όχι. Γιατί πολύ απλά έχεις μεγαλώσει έτσι ώστε να σέβεσαι τον άνθρωπό σου, αλλά κυρίως τον ίδιο σου τον εαυτό. να διαχωρίζεις το ιδιωτικό από το δημόσιο, να αντιλαμβάνεσαι τη προσωπική στιγμή του καθενός, ως προσωπική.
Μεγαλώνοντας έχεις μάθει όμως και να φοβάσαι. Να φοβάσαι πως ο άντρας που έχεις απέναντί σου πιθανώς να μην έχει μεγαλώσει όπως εσύ, αλλά βάσει των προτύπων που ορίζει η άκρως πατριαρχική κοινωνία που ζούμε. Να φοβάσαι –ή να καταπιέζεις την επιθυμία σου– να μοιραστείς προσωπικές σου στιγμές με τον σύντροφό σου, μήπως είναι ένας από αυτούς που έχει μεγαλώσει μαθαίνοντας πως μπορεί να επιβάλλει τη κυριαρχία του πάνω στο δικό σου σώμα, την ψυχή και τη ζωή. Μήπως έχει μάθει –όπως πολλοί άλλοι– πως του ανήκεις και πως, όταν πάψει να αποτελεί σύντροφό σου ή αν του αρνηθείς να γίνει, μπορεί να σε εκδικηθεί με οποιονδήποτε τρόπο. Μπορεί να σε ξυλοκοπήσει, να σε βιάσει, να διακινήσει προσωπικό σου υλικό που έχει στην κατοχή του, να σε δολοφονήσει ακόμα και σε ζωντανή μετάδοση, με χιλιάδες χρήστες να τον χειροκροτούν από τις οθόνες τους. 

Οι συνέπειες της σεξουαλικής κακοποίησης μέσω διαδικτύου πολλές: ντροπή, φόβος, άγχος, τύψεις. Το θύμα –σε αντίθεση με τον θύτη– γι’ ακόμα μια φορά οφείλει να αναλάβει τις ευθύνες των πράξεών του (victim blaming): Γιατί του έστειλες φωτογραφίες σου; Γιατί δέχτηκες να βιντεοσκοπήσει τις προσωπικές σας στιγμές; Γιατί τον εμπιστεύτηκες; Γιατί και σε αυτή την περίπτωση, θα φταις εσύ! Θα ακούσεις για κορίτσια που άλλαξαν σχολείο και παρέες από ντροπή, για κορίτσια που αυτοκτόνησαν ή αποπειράθηκαν να αυτοκτονήσουν μην αντέχοντας αυτή την ντροπή, για γυναίκες που έπεσαν σε κατάθλιψη, για γυναίκες που δεν κατάφεραν να εμπιστευτούν ξανά κανέναν άντρα, που καταπίεσαν κάθε τους επιθυμία και στερήθηκαν την απόλαυση, για κοπέλες που εκδιώχτηκαν από τις οικογένειές τους ή έχασαν τη δουλειά τους. Σπάνια όμως θα ακούσεις να τιμωρείται κάποιος θύτης.

Η σεξουαλική κακοποίηση μέσω εικόνας (imaged- base sexual abuse) ή εκδικητική πορνογραφία (revenge pornography) όπως ορίζεται από πολλούς, το sextortion (το «ανέβασμα» στο διαδίκτυο υλικού σεξουαλικού περιεχομένου με σκοπό το κέρδος ή ο οικονομικός εκβιασμός των θυμάτων, ώστε να μη διαρρεύσει προσωπικό τους υλικό), το virtual mobbing (η παρακίνηση χρηστών στην παρενόχληση ατόμων στο διαδίκτυο) και το trolling (η αποστολή κακοποιητικών, ενοχλητικών ή απειλητικών μηνυμάτων στο διαδίκτυο) είναι μερικές από τις μορφές σεξουαλικής κακοποίησης στο διαδίκτυο που υφίσταται ο γυναικείος πληθυσμός και οι οποίες έχουν λάβει τεράστιες διαστάσεις τα τελευταία χρόνια. Η έλλειψη νομικού πλαισίου που να αναγνωρίζει αυτή τη μορφή βίας, να προστατεύει τα θύματα και να τιμωρεί τους δράστες, με ταυτόχρονη ευρεία αποδοχή από χρήστες του διαδικτύου, την καθιστούν ως την πλέον σύγχρονη απειλή για τις ζωές μας.

Επιπλέον, η δυνατότητα ύπαρξης ιστοσελίδων στο διαδίκτυο, στις οποίες μπορεί οποιοσδήποτε χρήστης να ανεβάζει παράνομο πορνογραφικό υλικό ή ιδιωτικό υλικό σεξουαλικού περιεχομένου, χωρίς κανέναν έλεγχο, καταφέρνει να στήνει ολόκληρες βιομηχανίες που αυξάνουν τα κέρδη τους ή «influencers» που αυξάνουν τους followers και τις απολαβές τους κατά εκατομμύρια, εις βάρος και εν αγνοία των θυμάτων. 

Δεν είναι όμως μόνο το κέρδος πίσω από αυτό. Είναι μια ολόκληρη κουλτούρα, σύμφωνα με τη οποία ο άντρας έχει κάθε δικαίωμα να επιβάλλεται πάνω στην γυναίκα. Είναι η πατριαρχία που ορίζει πως τα σώματά μας και οι ζωές μας δεν ανήκουν σε εμάς αλλά μπορούν να λειτουργούν ως μέσο εκδίκησης, ταπείνωσης και εξουσίας από τον αντρικό πληθυσμό. Είναι αυτή η λεπτή διαχωριστική γραμμή που μπορεί και μετατρέπει το ιδιωτικό υλικό σεξουαλικού περιεχομένου (ακόμα και το πορνό) σε δημόσιο μέσο κακοποίησης του θύματος. Είναι έλλειψη νομοθετικού πλαισίου που δεν αναγνωρίζει τις γυναικοκτονίες ως έχουν, υποκρύπτοντας το ίδιο το κίνητρό τους –το οποίο δεν είναι άλλο από το φύλο– αλλά τις κατηγοριοποιεί στο ευρύτερο πλαίσιο των ανθρωποκτονιών. Πόσο μάλλον, όταν αυτές πραγματοποιούνται προς «τέρψη οφθαλμών» εκατομμυρίων ανθρώπων. 

Την έλλειψη ελέγχου του υλικού που ανεβάζουν οι χρήστες στις διάφορες ιστοσελίδες, όπως και την αδράνεια ή την καθυστερημένη αντίδραση των διωκτικών αρχών ηλεκτρονικού εγκλήματος, έρχεται με κάποιον τρόπο να καλύψει το ίδιο το φεμινιστικό κίνημα, οι γυναικείες συλλογικότητες, η ίδια η αλληλεγγύη. Η ταχύτητα με την οποία μεταδίδονται πλέον οι ειδήσεις, οι καταγγελίες και οι κακοποιήσεις, από τη μία άκρη του πλανήτη έως την άλλη, είναι τόσο μεγάλη που βλέπουμε σελίδες να πέφτουν εντός ωρών ή λίγων ημερών αφότου γίνουν γνωστές, βίντεο να κατεβαίνουν, εταιρείες να σταματούν τη συνεργασία τους με τις εν λόγω σελίδες ή να απομακρύνουν τις υπηρεσίες/προϊόντα τους που διαφημίζονται εκεί, κακοποιητές να συλλαμβάνονται. 

Αρκεί; Σίγουρα όχι. Γιατί έχουμε τη δυνατότητα να παρέμβουμε όταν είνααι ήδη πολύ αργά. Δεν θα πάψουμε όμως ούτε στιγμή να είμαστε δίπλα σε κάθε κακοποιημένη αδελφή μας έως ότου καθεμιά μας να μπορεί να απολαμβάνει τη σεξουαλικότητά της όπως αυτή την αντιλαμβάνεται, χωρίς να φοβάται για την ίδια της τη ζωή. 

¹  Nicholas Kristof, «The Children of Pornhub: Why does Canada allow this company to profit off videos of exploitation and assault?», nytimes.com, 4.12.2020

² Zoe Haylock, «Pornhub Just Deleted Most of Its Content», vulture.com, 14.12.2020

³ Χριστίνα Πάντζου, «Γυναικοκτονία σε ζωντανή μετάδοση για μερικά “λάικ”», efsyn.gr, 17.12.2020.