Πού είμαστε;

Το 2012 θα είναι χρονιά καταιγιστικών εξελίξεων όχι λόγω κάποιας προφητείας που ενδημεί σε συζητήσεις συνωμοσιολογικών κύκλων, αλλά λόγω των οικονομικών και πολιτικών δυναμικών που αναπτύσσονται. Μέσα στο πρώτο τετράμηνο πρέπει να εξοφληθούν τραπεζικά και κρατικά ομόλογα αξίας περίπου 450 δισ. ευρώ (με περίπου 50 να αφορούν μόνο το ιταλικό κράτος), ενώ οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις οξύνονται πολυεπίπεδα (όξυνση σχέσης Βρετανίας-ευρωζώνης, υπόγεια διένεξη ευρώ-δολαρίου, συμφωνία Ιαπωνίας-Κίνας για απευθείας συναλλαγές χωρίς τη μεσολάβηση του αμερικανικού δολαρίου, διαφαινόμενη ένταση σε Συρία-Ιράν με υπόγεια διένεξη Δύσης-Ρωσίας, Νοτιοαμερικανική Οικονομική Ένωση με παράκαμψη των ΗΠΑ και ενώ η Βραζιλία ξεπέρασε οικονομικά πλέον τη Γαλλία και ανήλθε στην 6η θέση της παγκόσμιας οικονομικής κατάταξης, επιδίωξη αναβάθμισης Τουρκίας έναντι Ισραήλ και Συρίας περιφερειακά κ.ά.). Πάνω από όλα, οξύνεται η αντίθεση κεφαλαίου-εργασίας με την ένταση της λιτότητας και την αναίρεση εργασιακών κατακτήσεων παγκοσμίως. 
Η κατάσταση του κινήματος το 2011 ήταν ποιοτικά διαφορετική από το 2010. Την περσινή χρονιά υπήρξε παγκόσμια ανάταση των λαϊκών αντιδράσεων. Ο σχεδόν παναραβικός ξεσηκωμός με αιχμή την κινητοποίηση του αιγυπτιακού και τυνησιακού λαού, η εξέγερση στο Λονδίνο, το κίνημα των πλατειών σε Ισπανία και Ελλάδα, οι μεγάλες γενικές απεργίες σε Ιταλία, Ελλάδα, Βρετανία, Πορτογαλία, το κίνημα Occupy Wall Street στις ΗΠΑ. Ειδικά το τελευταίο ίσως σηματοδοτεί τη μετάβαση στην εποχή των εξεγέρσεων, αφού ποτέ ένας παγκόσμιος εξεγερσιακός κύκλος δεν έγινε χωρίς σημαντικά γεγονότα και στην καρδιά του θηρίου, στην αμερικανική μητρόπολη. Την ίδια ώρα βέβαια, τα κινήματα είναι ακόμα πίσω από τις ανάγκες και αδυνατούν να αποκρούσουν έστω και όψεις της καπιταλιστικής επίθεσης.

Πού πάμε;

Πρέπει να το πούμε ανοιχτά: βαδίζουμε με ολοένα πιο γοργά βήματα προς μεγάλες συγκρούσεις. Και το ζητούμενο είναι να προετοιμαστούμε, γιατί τις στιγμές τους δεν θα τις επιλέξουμε εμείς, αλλά ο αντίπαλος. Το κεφάλαιο καταφεύγει στο ταξικό ένστικτό του και επιτίθεται ολομέτωπα στην εργασία, γιατί μόνο έτσι μπορεί να εξασφαλίσει τις προϋποθέσεις για μελλοντική ανάκαμψη των κερδών του. Αυτό διαρρηγνύει τις κοινωνικές συμμαχίες που είχε συνάψει την περίοδο του μεταφορντικού κοινωνικού υποδείγματος και οδηγεί αναγκαστικά στην κρίση πολιτικής εκπροσώπησης και την ανάγκη πολιτικών αναδιατάξεων. Ο άξονας μετατοπίζεται από την «αντίθεση» σοσιαλδημοκρατίας και Δεξιάς (φιλελεύθερης και λαϊκής) στην «αντίθεση» καθαρού νεοφιλελευθερισμού και νεοσυντηρητικής λαϊκής Δεξιάς. Το μεταπολεμικό διάλειμμα της ανάδειξης της σοσιαλδημοκρατίας σε ηγεμονικό αστικό πόλο τελειώνει, και το πολιτικό σύστημα επιστρέφει στο πιο συντηρητικό πλαίσιο της εποχής πριν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Το πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ, το μόνο σχεδόν στη Δύση που έμεινε ανέπαφο από αυτή τη διαδικασία, για άλλη μία φορά δείχνει το μέχρι στιγμής κυρίαρχο πρότυπο.

Στη χώρα μας, αυτά εκφράζονται ήδη με τη μετάλλαξη του σοσιαλφιλελεύθερου ΠΑΣΟΚ και τη σαμαρική ΝΔ. Γύρω από αυτό δορυφοριοποιούνται αφενός η ΔΗΣΥ και η ΔΗΜΑΡ, αφετέρου ο ΛΑΟΣ. Η διαδικασία ούτε απλή θα είναι ούτε μονοσήμαντη και τα ενδεχόμενα ποικίλλουν (μεγαλύτερη πολιτική σχέση έχουν άλλωστε οι οικονομικές απόψεις του Χατζηδάκη με τον Βορίδη –αλλά και με την εκσυγχρονιστική πτέρυγα της ΔΗΜΑΡ!– παρά με τον Μανώλη και τον Βελόπουλο). Η διαδικασία θα σφραγιστεί από την κοινωνική διαπάλη στη χώρα μας. Όμως, είναι σαφές ότι όλοι αυτοί (με την εξαίρεση της ΔΗΜΑΡ μέχρι στιγμής…) έχουν ήδη φτιάξει το «μαύρο μέτωπό» τους που εκφράστηκε με τη βοναπαρτιστική λύση Παπαδήμου.

Όλοι αυτοί έχουν πάρει θέση στη βαθύτερη διαίρεση που θα διαπεράσει το κοινωνικό και πολιτικό πεδίο στη χώρα μας και διεθνώς. Το πολιτικό σύστημα και οι κοινωνικές δυνάμεις θα διαπεραστούν και θα διαιρεθούν από το ζήτημα μιας νέας σχέσης εθνικού-διεθνικού επιπέδου, και λυδία λίθος για αυτό στις χώρες της ευρωζώνης θα είναι η στάση απέναντι στο χρέος, το ευρώ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι ζήτημα λοιπόν ποιος και από ποια σκοπιά θα επιδιώξει να συνδέσει αυτά με το κοινωνικό και δημοκρατικό ζήτημα, με τα συμφέροντα των εργαζομένων και του λαού.

Ποιος, ποιον, πώς;

Οι αστικές δυνάμεις, λοιπόν, έχουν φτιάξει το μέτωπό τους στη βάση κοινής στρατηγικής. Αυτή συνίσταται στην ολόπλευρη πρόσδεση στις δομές και στη διαδικασία της καπιταλιστικής διεθνοποίησης. Η πρόσδεση λειτουργούσε εξαρχής ως μοχλός συμπίεσης των εργατικών και λαϊκών κατακτήσεων, εκκαθάρισης και αναδιάρθρωσης των μη ανταγωνιστικών κεφαλαίων. Τώρα, όμως, αυτή η διαδικασία προχωρά με πρωτοφανή οικονομική και κοινωνική βιαιότητα, που αργά ή γρήγορα θα αποτυπωθεί πιο καθαρά και στο πολιτικό πεδίο. Ταυτόχρονα, φυσικά, οξύνονται οι υπαρκτές αντιφάσεις αυτής της στρατηγικής στο βαθμό που δεν αναδύεται ένα ηγεμονικό αστικό πρόταγμα σήμερα.

Το ζήτημα είναι, λοιπόν, ποια είναι η σύγχρονη κοινωνική συμμαχία που μπορεί να δημιουργηθεί ενάντια σε αυτή την κατεύθυνση και πώς μπορεί να εκφραστεί. Ποιοι είναι δηλαδή οι αναγκαίοι άξονες για την άρθρωση ενός κοινωνικού και πολιτικού μετώπου. Η κοινωνική συμμαχία περιλαμβάνει τη σύγχρονη εργατική τάξη (των μεγάλων παραγωγικών μονάδων, αλλά και την κατακερματισμένη, της επισφάλειας και της ασταθούς εργασίας), το κομμάτι των κλασικών και νέων μικροαστικών στρωμάτων που πιέζεται βίαια προς τα κάτω και πολώνεται προς τη μισθωτή εργασία, τους εργάτες γης και τους αγρότες με μικρό κλήρο, τη νεολαία και τους ανέργους. Αυτή είναι η δυνάμει αντικαπιταλιστική λαϊκή συμμαχία της εποχής μας. Η κοινωνική συμμαχία μπορεί να αρθρωθεί σε μέτωπο στη βάση των αναγκαίων αντιιμπεριαλιστικών στόχων, σε αντικαπιταλιστική κατεύθυνση και με σοσιαλιστική προοπτική. Τι εννοούμε, όμως, με αυτά;

Αν η μέχρι στιγμής στρατηγική του αντιπάλου είναι αυτή που περιγράφηκε παραπάνω και αν αρθρώνεται γύρω από τον εκβιασμό του χρέους και των επιταγών της ευρωζώνης, του Συμφώνου Σταθερότητας και των συνθηκών της ΕΕ, τότε είναι εκ των ων ουκ άνευ για το εργατικό και λαϊκό κίνημα των χωρών της ΕΕ να αποκτήσει αντιιμπεριαλιστικά αιτήματα-κρίκους που θα στοχεύουν να σπάσουν τον φαύλο κύκλο της υπερχρέωσης, της λήψης μέτρων που φέρνουν ύφεση και προκαλούν την «ανάγκη» νέων μέτρων. Και αυτό απαιτεί την υιοθέτηση στόχων ριζικά ανταγωνιστικών με την κυρίαρχη ιμπεριαλιστική στρατηγική, στόχων όπως η παύση πληρωμών και διαγραφή του χρέους και η ρήξη-αποδέσμευση από ευρώ-ΟΝΕ-ΕΕ. Η αντικαπιταλιστική κατεύθυνση περιγράφεται με αιτήματα όπως η ριζική αναδιανομή εισοδημάτων προς όφελος της εργασίας, η εθνικοποίηση τραπεζών και μεγάλων επιχειρήσεων, αλλά κυρίως με την επιδίωξη συγκρότησης μιας άλλης δημοκρατίας στους χώρους δουλειάς και στις γειτονιές, που θα επιδιώξει τη συγκρότηση λαϊκών αντιθεσμών (σωματεία, επιτροπές, συμβούλια, λαϊκές συνελεύσεις) που θα λειτουργούν ανταγωνιστικά με το κυρίαρχο πρότυπο της καπιταλιστικής οργάνωσης της παραγωγής και της ζωής. Αυτή η επιδίωξη αντιηγεμονικής λειτουργίας και παραγωγικής ανασυγκρότησης σε σοσιαλιστική κατεύθυνση περιγράφει και τη σοσιαλιστική προοπτική που οι δυνάμεις της ριζοσπαστικής Αριστεράς οφείλουν να θέτουν ως στόχο.

Μέτωπα παντού...

Πολλές προτάσεις έχουν διατυπωθεί για μετωπικές συγκροτήσεις. Κάποιες στοχεύουν σε παλλαϊκό μέτωπο με αιχμές το εθνικό και το δημοκρατικό ζήτημα και έχουν γενικά ορθή οπτική για το ποια είναι η αναγκαία κοινωνική συμμαχία. Δεν κάνουν, όμως, καμία διάκριση κοινωνικού και πολιτικού επιπέδου και υποτιμούν το ζήτημα της στόχευσης και της ηγεμονίας εντός του μετώπου, αποκλείοντας τους αναγκαίους αντιιμπεριαλιστικούς στόχους για το χρέος και το ευρώ. Έτσι, τελικά συγκλίνουν με προτάσεις αντιμνημονιακού μετώπου με θολή στόχευση και προοπτική, χωρίς ριζική αντίθεση στη στρατηγική του αντιπάλου, αλλά με απλή άρνηση των μέτρων του Μνημονίου. Η υποτίμηση των ζητημάτων του χρέους και κυρίως της ρήξης με το ευρώ και την ΕΕ είναι το σημείο που αυτές οι οπτικές αρνούνται να διαβούν.

Στη βάση όσων αναφέρθηκαν παραπάνω, είναι ανάγκη να παλέψουμε για να οικοδομηθεί αγωνιστικό κοινωνικό μέτωπο και αριστερό πολιτικό μέτωπο. Τα σπέρματα ενός αγωνιστικού κοινωνικού μετώπου φαίνονται πρωτόλεια σε χώρους εργασίας και γειτονιές. Η άρθρωσή του δεν προϋποθέτει την αποδοχή όλων όσων αναφέρθηκαν. Το ίδιο το κίνημα κατακτά σταδιακά όψεις αυτής της ανταγωνιστικής στρατηγικής μέσα από την πείρα του. Όταν, για παράδειγμα, αναδείχτηκε η κενότητα ενός θολού αντιμνημονιακού προτάγματος, ο ίδιος ο κόσμος έθεσε ζητήματα εθνικής-λαϊκής κυριαρχίας και δημοκρατίας. Όταν οι επετειακές απεργίες έδειξαν τα όριά τους, ανακάλυψε τη μορφή του κινήματος πλατειών και σήμερα ανακαλύπτει ξανά τη σημασία της απεργίας διαρκείας σε διάφορους χώρους και τη σημασία της αλληλεγγύης σε απεργούς και στις γειτονιές.

Η διαδικασία πολιτικής αναβάθμισης του κοινωνικού μετώπου απαιτεί, όμως, πολιτικό μέτωπο που να ζυμώνει και να προωθεί μέσα στην καθημερινή πάλη μια ανταγωνιστική στρατηγική με αιτήματα-κρίκους και ριζοσπαστικές μορφές πάλης. Και εδώ δεν χωρούν καθυστερήσεις. Η αυθόρμητη διαδικασία των μαζών είναι πάντα διδακτική, αλλά και η ιστορία είναι διδακτική στο τι όρια βρίσκει όταν παραμένει πολιτικά ασυντόνιστη. Είναι αναγκαίο, λοιπόν, σήμερα ένα αριστερό πολιτικό μέτωπο που να λειτουργεί ως πολιτικό νεύρο του κοινωνικού μετώπου να συμβάλει στη ριζοσπαστική ανασύνθεση του κοινωνικού υποκειμένου και την ταξική ανασυγκρότηση του κινήματος. Είναι επίκαιρη και η ανάγκη συγκρότησης ενός μαζικού κομμουνιστικού φορέα που θα συνενώσει διάσπαρτες δυνάμεις που μπορούν να αναπτύξουν βαθύτερη συμφωνία σε αυτή τη στρατηγική και θα επιδιώξει να κατακτηθεί η ηγεμονία της κομμουνιστικής στρατηγικής εντός του μετώπου.

Τα πράγματα δεν πρόκειται να ξαναγίνουν όπως πριν από τον Σεπτέμβρη του 2008• το κοινωνικό υπόδειγμα αλλάζει ριζικά. Για αυτό, θα αλλάξουν όλα• το πολιτικό σύστημα, η διάταξη των κοινωνικών συμμαχιών, οι διεθνείς συμμαχίες. Για αυτό, θα αλλάξει και η υπάρχουσα γεωμετρία και αρχιτεκτονική της ΕΕ και του ευρώ. Είναι δυνατόν η Αριστερά να παραμείνει ίδια; Η Αριστερά θα αλλάξει και το θέμα είναι ακριβώς αν και πώς θα εντάξουμε τους ατομικούς και συλλογικούς εαυτούς μας στις δυναμικές που εξελίσσονται με σκοπό την ανασύνθεσή της σε ριζοσπαστική-αντικαπιταλιστική κατεύθυνση.