Έχουμε μπει πλέον στην πιο κρίσιμη φάση για την αντιμετώπιση του ιού Covid19 στη χώρα μας. Στη φάση που θα κρίνει αν η εκθετική αύξηση των κρουσμάτων δεν θα υπερκαλύψει τις δυνατότητες αντιμετώπισης από το ΕΣΥ, ώστε να μην αυξηθεί υπέρμετρα ο αριθμός των θυμάτων. 

Η αντιμετώπιση μιας πανδημίας απαιτεί τη γενναία ενίσχυση του δημόσιου συστήματος υγείας, τόσο σε πρωτοβάθμιο όσο και σε δευτεροβάθμιο επίπεδο, και τη διεξαγωγή επαρκούς αριθμού διαγνωστικών τεστ. Στην ενίσχυση αυτής της κατεύθυνσης οφείλουν να λειτουργούν και τα μέτρα αποσυμφόρησης των εργασιακών χώρων, κοινωνικής αποστασιοποίησης και περιορισμού της κυκλοφορίας. Μια ολοκληρωμένη προσέγγιση θα έπρεπε να περιλαμβάνει τη συστηματική επιδημιολογική επιτήρηση, ξεκινώντας από την επίγνωση πώς το κυρίαρχο μοντέλο ανάπτυξης σήμερα αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης επιδημικών παθογόνων, την ύπαρξη ενός διευρυμένου δικτύου πρωτοβάθμιας υγείας με καθημερινή παρουσία μέσα στο πεδίο για τον έγκαιρο εντοπισμό, την ιχνηλάτηση, την απομόνωση και τη φροντίδα των κρουσμάτων, τη διενέργεια μαζικών διαγνωστικών τεστ, την ενίσχυση του συστήματος υγείας σε όλα τα επίπεδα, από την ύπαρξη αρκετού προσωπικού και μέτρων προστασίας μέχρι τις αναγκαίες κλίνες ΜΕΘ, την ιεραρχημένη και σταδιακή εφαρμογή μέτρων περιορισμού της κυκλοφορίας (κοινωνική αποστασιοποίηση, με έμφαση στην ακύρωση δραστηριοτήτων που εμπεριέχουν συναναστροφή), την αναλυτική ενημέρωση και ενεργοποίηση του πληθυσμού για να πάρει μέτρα προστασίας και περιορισμού με όρους κυρίως συλλογικής ευθύνης και αλληλεγγύης και όχι τόσο εξαναγκασμού.

Σε κάποιες χώρες (Βρετανία, ΗΠΑ) επιλέχθηκε η στρατηγική της «ανοσίας αγέλης» που πρακτικά δεν κάνει σχεδόν τίποτα και αφήνει εντελώς έκθετο τον πληθυσμό ώστε να δημιουργηθεί γρήγορα ανοσία ακόμα και με μεγάλο κόστος σε ζωές. Μια στρατηγική που συνάδει με την ακραία νεοφιλελεύθερη αντίληψη τόσο στις πολιτικές υγείας όσο και γενικά. Η στρατηγική αυτή θα έχει καταστροφικά αποτελέσματα όπως ήδη φαίνεται. Και προκρίνεται, όπως είπαν καθαρά επιτελείς του Τραμπ και του Τζόνσον, για «να μη διαταραχτεί η οικονομική δραστηριότητα», για να χάσει όσο λιγότερο γίνεται το κεφάλαιο. Άλλες χώρες άργησαν να αντιδράσουν λόγω ολιγωρίας σε ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο (Ιταλία, Ισπανία) και βιώνουν τις τραγικές συνέπειες ακριβώς επειδή έχουν πληγεί σημαντικά και τα συστήματα δημόσιας υγείας από τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές στην οικονομική κρίση της προηγούμενης δεκαετίας, αλλά και γενικότερα στα τελευταία τριάντα χρόνια. Και εκεί η απαγόρευση των μη απαραίτητων για την αντιμετώπιση της πανδημίας παραγωγικών δραστηριοτήτων ήρθε πολύ αργοπορημένα και πάλι για να χάσει όσο λιγότερο γίνεται το κεφάλαιο. Άλλες χώρες της Ανατολής, έχοντας μάθει και από την εμπειρία του SARS κάποια χρόνια πριν, ακολούθησαν ένα καλύτερο μείγμα των 3 γενικών δεσμών μέτρων (ενίσχυση δημόσιου συστήματος αντιμετώπισης, επαρκή διαγνωστικά τεστ, αυστηρός περιορισμός κυκλοφορίας και δραστηριοτήτων) και έχουν πετύχει καλύτερα και ταχύτερα αποτελέσματα στη διαχείριση της έξαρσης του ιού. 

Η χώρα μας, όπως δείχνουν τα μέχρι τώρα στοιχεία, βρίσκεται μάλλον σε μια ενδιάμεση κατάσταση όσον αφορά στην εξέλιξη του φαινομένου. Κυρίως επειδή υπήρξε σχετικά πιο γρήγορη αντίδραση λόγω του αντιπαραδείγματος της γειτονικής Ιταλίας. Αλλά πιθανότατα και επειδή υπάρχει η επίγνωση ότι το ΕΣΥ είναι σε πολύ χειρότερη κατάσταση λόγω των μνημονιακών νεοφιλελεύθερων πολιτικών και υπάρχει ανεπάρκεια μέσων (κλίνες ΜΕΘ, μάσκες, αντισηπτικά, διαγνωστικά τεστ). Αυτό σημαίνει ότι εκεί ακριβώς πρέπει να υπάρξει η μέγιστη διεκδίκηση, κινητοποίηση και πρόνοια αυτή τη στιγμή. Να ενισχυθεί αποφασιστικά το ΕΣΥ, να γίνουν μόνιμες προσλήψεις υγειονομικού και βοηθητικού προσωπικού, να αυξηθούν τώρα οι κλίνες ΜΕΘ (και να ενισχυθούν οι Μονάδες Αυξημένης Φροντίδας), να υπάρξει πρόνοια για τον εφοδιασμό με το κατάλληλο ιατροφαρμακευτικό υλικό και μέσα προστασίας τόσο για τους εργαζόμενους/ες στον χώρο της υγείας όσο και γενικά σε κρίσιμους κλάδους (π.χ. καθαριότητα, σουπερμάρκετ, δημόσιες υπηρεσίες όπου υπάρχει επαφή με το κοινό), να γίνει επίταξη σε ιδιωτικά νοσοκομεία.

Ταυτόχρονα, πρέπει να διευρυνθεί η διεξαγωγή διαγνωστικών τεστ στον πληθυσμό, που είναι προϋπόθεση και για να βγούμε νωρίτερα από τη διακοπή των δραστηριοτήτων και της κυκλοφορίας και να μειωθεί το ανάλογο κοινωνικό και οικονομικό κόστος. Επίσης, να υπάρξει ο αναγκαίος και αποτελεσματικός περιορισμός συνωστισμού και κυκλοφορίας και να κλείσουν οι μη αναγκαίες για την αντιμετώπιση της πανδημίας παραγωγικές δραστηριότητες, με πλήρη κάλυψη του κόστους των αμοιβών των εργαζομένων από το κράτος. Τέλος, να κλείσουν όλα κέντρα κράτησης μεταναστών/τριων με μεταφορά τους σε ξενοδοχεία και να ληφθούν ειδικά μέτρα απολύμανσης και τήρησης των υγειονομικών κανόνων για χώρους αναγκαστικής συνύπαρξης συμπολιτών μας (φοιτητικές εστίες, στρατόπεδα κ.λπ.). 

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη αντί να αντιμετωπίσει με μια τέτοια δέσμη μέτρων το φαινόμενο έχει εξαρχής εστιάσει κυρίως στο ζήτημα της «ατομικής ευθύνης» για τον περιορισμό του συνωστισμού. Και το κάνει επειδή δεν σκοπεύει να δαπανήσει τα αναγκαία για την ενίσχυση του ΕΣΥ και τη διεύρυνση των διαγνωστικών τεστ. Θέλει και αυτή «να μη διαταραχτεί η οικονομική δραστηριότητα» και δεν κλείνει τις μη αναγκαίες για την αντιμετώπιση της πανδημίας παραγωγικές δραστηριότητες. Αντιθέτως, παίρνει σημαντικά μέτρα ενίσχυσης των επιχειρήσεων, ενώ δίνει σαφώς λιγότερα και ανεπαρκή για τη στήριξη εργαζομένων, ανέργων, αυτοαπασχολούμενων, μεταναστών/προσφύγων και συνολικά των πληττόμενων λαϊκών στρωμάτων.

Αυτή η πολιτική και επικοινωνιακή διαχείριση στοχεύει συνειδητά στη συγκάλυψη των επιλογών, των ανεπαρκειών και των ευθυνών της και στην κατασκευή άλλων ενόχων. Και επενδύεται με ένα νεοφιλελεύθερο («ατομική ευθύνη» εναντίον κρατικής και κοινωνικής) και αυταρχικό χνάρι στον λόγο της. Δεν υποτιμούμε καθόλου ότι αυτά αποτελούν στοιχεία για τη δημιουργία αντίστοιχης συζήτησης και πολιτικών επιλογών και στην επόμενη μέρα της υγειονομικής κρίσης, όπου η ανάγκη σημαντικής κρατικής ενίσχυσης και δημόσιων πολιτικών στην υγεία και στην κοινωνία θα είναι εξίσου αναγκαίες. Όπως δεν υποτιμούμε φυσικά ότι υπάρχει και ο κίνδυνος μέτρα που λαμβάνονται σήμερα «για λόγους έκτακτης ανάγκης» να αξιοποιηθούν αργότερα για την περιστολή λαϊκών δικαιωμάτων και διεκδικήσεων που θα οξυνθούν στο έδαφος της κρίσης. Χρειάζεται από τώρα κοινωνική και λαϊκή εγρήγορση για όλα αυτά. 

Κι αυτό ακριβώς επειδή η κατάσταση που έχουμε ήδη δεν αφορά μόνο τον χώρο της υγείας, αλλά και της οικονομίας και της εργασίας. Η πανδημία οδηγεί παγκοσμίως σε συγχρονισμένη μεγάλη ύφεση και πιθανή κρίση λειτουργώντας σωρευτικά σε ένα ενεργό υπόστρωμα κρισιακών αντιφάσεων στη διεθνή και εγχώρια καπιταλιστική οικονομία. Έρχεται μεγάλος κοινωνικός, οικονομικός και πολιτικός κλυδωνισμός. Όλες οι μαχόμενες δυνάμεις του λαϊκού κινήματος και της ριζοσπαστικής αριστεράς πρέπει από τώρα να προετοιμάζονται για τον επερχόμενο κοινωνικό πόλεμο, δίνοντας από σήμερα τη μάχη ενάντια στην εξάπλωση του ιού και τις συνέπειές της στην υγεία και την εργασία.

Για τη μάχη του αύριο σχεδιάζουν και ετοιμάζονται και οι αντίπαλοι. Η εργοδοσία ήδη προχωρά σε μεγάλης κλίμακας επίθεση με αυθαιρεσίες, απολύσεις, μετατροπή συμβάσεων σε συμβάσεις εκ περιτροπής εργασίας (άρα και μείωση μισθών στην πράξη), σε εξαναγκασμό εργαζομένων να πάρουν παράτυπα άδειες κ.λπ. Η αυθόρμητη κίνηση του κεφαλαίου γεννιέται από την ίδια την ένταση της ύφεσης και σταδιακά θα μορφοποιείται σε σχέδιο αντεργατικής επίθεσης παρόμοιο με όσα ζήσαμε στη δεκαετία μετά το 2009. Τα αστικά κράτη αντιδρούν αυτή τη στιγμή ανατρέποντας βασικές νεοφιλελεύθερες ορίζουσες για τον ρόλο του κράτους και των κεντρικών τραπεζών, αλλά σχεδιάζουν για την επόμενη μέρα. Περισσότερο κράτος δεν σημαίνει απαραίτητα αναδιανεμητικές πολιτικές για τον κόσμο της εργασίας, κάτι τέτοιο θα απαιτήσει και σήμερα όπως και παλιότερα μεγάλους διεκδικητικούς αγώνες. Περισσότερο κράτος μπορεί να σημαίνει ευρεία κρατική στήριξη κυρίως στο κεφάλαιο, επιλογές εθνικού προστατευτισμού έναντι των διεθνών ανταγωνιστών που μπορεί να επενδυθούν με τη λογική του οικονομικού εθνικισμού, την ίδια ώρα που η εργοδοτική πίεση στον κόσμο της δουλειάς θα εντείνεται, ίσως με κάποια λίγο κρατικά μέτρα για την άμβλυνση των ακραίων συνεπειών της. Περισσότερο κράτος μπορεί να σημαίνει και περισσότερο αυταρχικό βοναπαρτισμό όπως ζήσαμε όλη τη δεκαετία της κρίσης και των μνημονίων.  

Με όλα αυτά στον νου, παραμένουμε σε εγρήγορση, δρώντες και αλληλέγγυοι/ες στην κρίση που έχουμε σήμερα και σε ό,τι μέλλει να έρθει. Σήμερα ανατρέπονται σταθερές δεκαετιών στις λαϊκές συνειδήσεις. Ανατρέπονται νεοφιλελεύθεροι μύθοι για τη σχέση δημόσιου και ιδιωτικού, μπορεί να μπουν σοβαρές βάσεις για να ανατραπεί και η λογική του ΤΙΝΑ ακριβώς επειδή αλλιώς αντέδρασαν ακόμα και τα αστικά κράτη στην πανδημία. Σήμερα χτίζεται το μέλλον, μπαίνουν οι βάσεις για τους κοινωνικούς, πολιτικούς και ιδεολογικούς συσχετισμούς του αύριο. Γι’ αυτό σήμερα δίνουμε ολόψυχα τη μάχη για τη ζωή, την κοινωνία και την εργασία. Για να κερδίσουμε ακόμα καλύτερες θέσεις για τη σύγκρουση που έρχεται στο επόμενο διάστημα. 

Κανείς μόνος, καμία μόνη στην κρίση!

26.3.2020