Εκτός Γραμμής

Κριτικές αναγνώσεις, ανατρεπτικές πρακτικές

Το περιοδικό Εκτός Γραμμής διανύει ήδη τον δέκατο χρόνο ζωής του. Έκανε την εμφάνισή του τον Φεβρουάριο του 2004, αποτελώντας το δημόσιο βήμα της Αριστερής Ανασύνθεσης. Στοχεύοντας εξαρχής σε κάτι πολύ περισσότερο από ένα σύνηθες «κομματικό έντυπο», τοΕκτός Γραμμής επεδίωξε να αποτελέσει ένα χώρο πρωτότυπης θεωρητικής και πολιτικής αναζήτησης, με αφετηρία έναν σύγχρονο, μαχόμενο μαρξισμό˙ να ψηλαφίσει ερωτήματα που αφορούν την αριστερή στρατηγική και πρακτική, ξεκινώντας από την κριτική ανάγνωση της διεθνούς και της εθνικής συγκυρίας και αξιοποιώντας την πείρα του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος υπό τη σκοπιά των σύγχρονων αναγκών.

Σ’ αυτή την πορεία αναζήτησης, πολλαπλασιάσαμε τις δραστηριότητες του Εκτός Γραμμής, εμπλουτίζοντάς το με νέες μορφές παρέμβασης. Δημιουργήσαμε την «Πολιτική - Πολιτιστική Λέσχη Εκτός Γραμμής», έναν χώρο θεωρίας και πολιτικής, πολιτισμού και ιστορίας, που αποτέλεσε βήμα πρωτότυπης ανταλλαγής ιδεών και αυτομόρφωσης, φιλοξενώντας ανθρώπους της Αριστεράς και του κινήματος οι οποίοι προσέφεραν με τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους. Παράλληλα, αναπτύξαμε και το www.ektosgammis.gr, έναν διαδικτυακό τόπο όπου εκτός από την ύλη του περιοδικού δημοσιεύουμε υλικά από τις συζητήσεις της λέσχης, κείμενα πολιτικής και θεωρητικής παρέμβασης, αλλά και άρθρα σχολιασμού της επικαιρότητας.

Το αναγκαίο βήμα στο χώρο του βιβλίου

«Χωρίς επαναστατική θεωρία δεν υπάρχει επαναστατικό κίνημα»

Β. Ι. Λένιν

Στις μέρες μας η κλίμακα των πολιτικών και κοινωνικών διακυβευμάτων έχει πια μεγαλώσει. Σήμερα που η Αριστερά αντιμετωπίζει πρωτόγνωρες δυναμικές και κινήματα, την ίδια ώρα που οι ιστορικές βεβαιότητες έχουν εξαντληθεί, είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαίος ο εμπλουτισμός και η ριζοσπαστικοποίηση των πολιτικών πρακτικών μας, η τόλμη για πειραματισμό και για την οικοδόμηση μιας νέας επαναστατικής ηγεμονίας. Χρειάζεται, επομένως, μια θεωρητική παραγωγή που να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες προκλήσεις, που να τολμά να αναμετριέται με ανοιχτά στρατηγικά ερωτήματα, αλλά και με την πρόκληση της επαναστατικής ανανέωσης της μαρξιστικής θεωρίας.

Προσπαθώντας από τη δική μας την πλευρά να συμβάλουμε, θεωρούμε απαραίτητη τη μελέτη του σύγχρονου καπιταλισμού, των μορφών και των μηχανισμών ηγεμονίας, την ανατομία των υποτελών τάξεων σήμερα και την ψηλάφηση του σύγχρονου επαναστατικού υποκειμένου˙ την αναζήτηση των όρων μιας σύγχρονης επαναστατικής πολιτικής˙ την κριτική επαναπροσέγγιση του διεθνούς και του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος˙ τη συστηματική ανάγνωση των αντιθέσεων που συχνά παραγνωρίζονται ως «δευτερεύουσες»˙ τη συνάντηση, τελικά, της φιλοσοφίας με την πολιτική και την ιστορία. Όλα αυτά όμως απαιτούν το άλμα στο χώρο του βιβλίου.

Σε αυτή την κατεύθυνση, επιδιώκουμε αφενός να παρουσιάσουμε σημαντικά έργα σύγχρονων στοχαστών αλλά και κλασικά έργα της μαρξιστικής έρευνας, αφετέρου να αναπτύξουμε πρωτογενή πολιτικοθεωρητική παραγωγή και να δώσουμε βήμα στη νέα γενιά, στους σύγχρονους «οργανικούς διανοούμενους» του αριστερού και ριζοσπαστικού κινήματος. Σε αυτό το πλαίσιο, γνωρίζοντας τους κινδύνους που διατρέχει ένα τέτοιο εγχείρημα, αλλά διατηρώντας και τη βεβαιότητα της αναγκαιότητάς του, επιλέξαμε να ξεκινήσουμε τα πρώτα συστηματικά εκδοτικά βήματά μας και να παρουσιάσουμε τις «Εκδόσεις Εκτός Γραμμής», προσδοκώντας την αποδοχή και την αλληλεγγύη των αγωνιστών και των αγωνιστριών της Αριστεράς, του κινήματος και όλων των ανθρώπων με κριτική και προοδευτική σκέψη.

Το 2009 είχαμε ήδη κάνει μια πρώτη εκδοτική απόπειρα, με τη μικρή έκδοση του κειμένου του Λουί Αλτουσέρ Για την Πολιτιστική Επανάσταση. Τους τελευταίους μήνες όμως προετοιμαζόμαστε συστηματικά, ώστε να συνθέσουμε τη ραχοκοκαλιά ενός συνολικού, πλέον, εκδοτικού προγράμματος και να είμαστε έτοιμοι αυτό το καλοκαίρι για την εκκίνησή του.

Εκδοτικό Πρόγραμμα Εκτός Γραμμής 2013-2015

Σημαντικά βιβλία ξένων και ελλήνων στοχαστών, κλασικά και νέα κείμενα θεωρίας, πολιτικής και ιστορίας, έργα και μελέτες της σύγχρονης μαρξιστικής σκέψης περιλαμβάνονται στο εκδοτικό μας πρόγραμμα από το καλοκαίρι του 2013 ως το 2015:

Pierre Macherey, Φουκώ και Μαρξ. Το παραγωγικό υποκείμενο

Στην πρόσφατη μελέτη του, γραμμένη το 2012, ο Πιερ Μασερέ ακολουθεί το μονοπάτι που οδηγεί από τον Φουκώ στον Μαρξ, και επιχειρεί να διαβάσει ορισμένες από τις κομβικές έννοιες του Μαρξ για τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής υπό το φως των αναλύσεων και των εννοιών του Φουκώ. Προτείνει, σε αυτή τη βάση, την έννοια του «παραγωγικού υποκειμένου» ως το σημείο συνάντησης των δύο στοχαστών, ενώ συγχρόνως αναδιατυπώνει με νέα εννοιολογικά εργαλεία τη θεωρία του Μαρξ για την εκμετάλλευση.

Etienne Balibar, Κράτος, μάζες, πολιτική

Η συλλογή αυτή περιλαμβάνει πέντε από τις σημαντικότερες μελέτες του Μπαλιμπάρ, γραμμένες κατά το χρονικό διάστημα 1972-1985, αναφορικά με ορισμένες θεμελιώδεις μαρξιστικές έννοιες όπως η ιδεολογία, οι τάξεις, οι μάζες και η ταξική πολιτική. Κυρίως όμως ο Μπαλιμπάρ αναμετριέται με το ζήτημα του χαρακτήρα που μπορεί να έχει στην εποχή μας μια επαναστατική πολιτική, καθώς και με τα ερωτήματα που ανακύπτουν σχετικά με τη φύση και το ρόλο του κράτους από τη μία, αλλά και με τη σχέση των μαζών και των επαναστατικών οργανώσεων με το κράτος, από την άλλη. Ως εκ τούτου, το νήμα που διατρέχει αυτές τις μελέτες αφορά πρωτίστως την αναζήτηση μιας νέας πρακτικής της πολιτικής.

Ιάσονας Χανδρινός και Κωστής Χριστοδούλου, Όλη νύχτα εδώ. Η προφορική ιστορία της εξέγερσης του Πολυτεχνείου

Τι ήταν το Πολυτεχνείο και τι απέγιναν οι πρωταγωνιστές του; Ο κυρίαρχος λόγος μάς λέει ότι έγιναν τμήματα ενός συστήματος διαφθοράς, ότι «εξαγόρασαν» τους αγώνες τους με τις ανέσεις μιας καλύτερης ζωής και το βόλεμα μέσα σε έναν κρατικό μηχανισμό φτιαγμένο στα μέτρα τους. Είναι όμως έτσι; Δύο νέοι ιστορικοί αναζητούν, βρίσκουν και ρωτούν τους πραγματικούς πρωταγωνιστές της εξέγερσης, προσφέροντάς μας έναν τεράστιο πλούτο υλικού που ως τώρα δεν ήταν διαθέσιμο. Μέσα από τη συλλογή δεκάδων μαρτυριών, ο Ιάσονας Χανδρινός και ο Κωστής Χριστοδούλου ψηλαφούν τις πραγματικές διαστάσεις, την πολιτική σημασία και το κοινωνικό προφίλ της εξέγερσης, σε ένα τόλμημα να αποτυπωθεί η ιστορία που είναι ακόμη ζωντανή στη σκέψη των πρωταγωνιστών της.

Peter Thomas, Η στιγμή του Γκράμσι. Φιλοσοφία, ηγεμονία, μαρξισμός

Ο Πήτερ Τόμας παρουσίασε για πρώτη φορά το 2009 την αρτιότερη, ίσως, πρόσφατη μελέτη για το έργο ενός από τους σημαντικότερους κομμουνιστές ηγέτες και μαρξιστές θεωρητικούς του 20ού αιώνα. Σε μια περίοδο που η Αριστερά αναμετριέται ξανά με το ερώτημα της εξουσίας και της ηγεμονίας, η επιστροφή στο έργο του Γκράμσι είναι περισσότερο από αναγκαία. Η μελέτη του Τόμας φέρνει στο προσκήνιο το εύρος, το βάθος και τον πλούτο της σκέψης του Γκράμσι, τόσο ως πρωτότυπης θεωρίας της ηγεμονίας όσο και ως κριτικού αναστοχασμού του ιστορικού υλισμού.

Από την άνοιξη του 2014, στο πλαίσιο της σειράς «Θεωρία», θα προχωρήσουμε στην έκδοση κάποιων από τα σπουδαιότερα κείμενα του Γάλλου κομμουνιστή φιλοσόφου Λουί Αλτουσέρ, κείμενα που είτε έχουν εξαντληθεί από καιρό και θα παρουσιάσουμε σε νέες μεταφράσεις είτε δεν έχουν μεταφραστεί ως τώρα στα ελληνικά. Γνώμη μας είναι ότι το έργο του Αλτουσέρ, ως θεωρητική και φιλοσοφική αναμέτρηση με τη θεωρητική και πολιτική κρίση του ιστορικού κομμουνιστικού κινήματος και ως διεκδίκηση μιας υλιστικής πρακτικής της φιλοσοφίας, αποκτά σήμερα ξεχωριστή επικαιρότητα και σημασία, γεγονός που αποδεικνύεται και από την έντονη αναθέρμανση του διεθνούς ενδιαφέροντος γι’ αυτό:

Για τον Μαρξ

Το κορυφαίο βιβλίο του Αλτουσέρ, ένα πραγματικό εργαστήρι σκέψης και παραγωγής εννοιών, εκδόθηκε πρώτη φορά το 1965 και έθεσε τις βάσεις για μια ριζική αναθεμελίωση του μαρξισμού και της υλιστικής διαλεκτικής. Πραγματικό φιλοσοφικό μανιφέστο με άξονα όχι μόνο τη διαμάχη για τον νεαρό Μαρξ και την «επιστημολογική τομή», αλλά πρωτίστως τη σχέση του μαρξισμού με τη συγκυρία, υπό το πρίσμα των εννοιών της αντίφασης και του επικαθορισμού. Βιβλίο που πλέον θεωρείται κλασικό, αποτέλεσε μία από τις πιο δυνατές και διαυγείς στιγμές της γαλλικής φιλοσοφίας και ευρύτερα του μαρξιστικού στοχασμού κατά τον 20ό αιώνα.

Φιλοσοφία και αυθόρμητη φιλοσοφία των επιστημόνων

Πρόκειται για τη διάσημη σειρά μαθημάτων που παρέδωσε ο Αλτουσέρ το 1967 για τη σχέση φιλοσοφίας και επιστήμης, όπου επιχείρησε μεταξύ άλλων να επανορίσει την έννοια της φιλοσοφίας, με τη θεματική της «αυθόρμητης φιλοσοφίας των επιστημόνων» να κατέχει κομβική θέση. Η ελληνική έκδοση θα περιλαμβάνει και την πέμπτη διάλεξη, η οποία δεν συμπεριλαμβανόταν στην αρχική (και μοναδική μέχρι στιγμής) γαλλική έκδοση του 1974 αλλά δημοσιεύτηκε μετά το θάνατο του Λουί Αλτουσέρ.

Για την αναπαραγωγή

Ένα από τα σημαντικότερα βιβλία του Αλτουσέρ, παρότι εκδόθηκε μετά το θάνατό του το 1995. Αποτελεί το κείμενο από το οποίο προέκυψε η διάσημη μελέτη του για την Ιδεολογία και τους Ιδεολογικούς Μηχανισμούς του Κράτους. Γραμμένο το 1969, λίγους μήνες μετά τον Μάη του ’68 και εν μέσω της Πολιτιστικής Επανάστασης στην Κίνα, αναμετριέται με το ερώτημα της αναπαραγωγής των κοινωνικών σχέσεων, με βάση το τρίπτυχο κράτος - δίκαιο - ιδεολογία. Πρωτίστως όμως αναμετριέται με το ερώτημα μιας επαναστατικής πολιτικής που θα έρχεται έμπρακτα σε ρήξη με τις αστικές μορφές πολιτικής πρακτικής. Εξού και η διαρκής επικαιρότητά του.

Για την κρίση του μαρξισμού

Η συλλογή αυτή περιλαμβάνει ορισμένα από τα κεντρικά πολιτικά και φιλοσοφικά κείμενα του Αλτουσέρ κατά την πυκνή σε αντιπαραθέσεις διετία 1976-78. Πρόκειται ουσιαστικά για την τελευταία δημόσια αλλά και την πιο άμεσα πολιτική παρέμβαση του Γάλλου φιλοσόφου. Ο Αλτουσέρ επιχειρεί να αναλύσει την ιστορικότητα και το βάθος της κρίσης του μαρξισμού, ως θεωρητικής, πολιτικής και οργανωτικής κρίσης. Αναζητά τους όρους εξόδου από αυτήν και επανορίζει τον μαρξισμό ως «πεπερασμένη θεωρία» σε αντιδιαστολή με κάθε φιλοσοφία της ιστορίας και με κάθε τελεολογία. Συγχρόνως, αναδεικνύει τη σημασία (αλλά και τη μοναξιά) του Μακιαβέλι ως κατεξοχήν στοχαστή της συγκυρίας και της πολιτικής.

Ο Μαρξ στα όριά του

Το 1978, στο τέλος μιας ιδιαίτερα έντονης και πυκνής διετίας από δημόσιες συζητήσεις και αντιπαραθέσεις για τη στρατηγική, την πολιτική και τη θεωρία του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος, ο Αλτουσέρ συντάσσει ένα εκτενές κείμενο, αδημοσίευτο ενόσω ήταν στη ζωή, συσχετίζοντας την κρίση του μαρξισμού με το έργο του ίδιου του Μαρξ, με τα όριά του, και με τον τρόπο με τον οποίο διαβάστηκε. Σε αυτό το πλαίσιο, κεντρική θέση κατέχει το ερώτημα του κράτους, των μηχανισμών του και της σχέσης του με την ταξική πάλη. Στο πλαίσιο της αντιπαράθεσης με την προβληματική του ευρωκομμουνισμού, ο Αλτουσέρ θέτει εκ νέου το ερώτημα του κράτους και προτείνει μια απάντηση με βάση κυρίως ορισμένες υποδείξεις ενός κειμένου του Λένιν.

Το υπόγειο ρεύμα του υλισμού της συνάντησης

Ο «υλισμός της συνάντησης» ή αλλιώς ο «υλισμός του αστάθμητου» αποτέλεσε την κεντρική προβληματική των κειμένων του Αλτουσέρ τα τελευταία χρόνια της ζωής του, παρότι στοιχεία της είχαν ήδη εμφανιστεί σε προγενέστερα κείμενά του. Σε αυτή την πρωτότυπη έκδοση, όπου θα συμπεριλαμβάνονται εκτός από το ομώνυμο κείμενο του 1982 και άλλα κείμενα της ίδιας περιόδου, ο Αλτουσέρ παρουσιάζει την «πραγματική υλιστική παράδοση», και σκιαγραφεί τις κατευθυντήριες γραμμές μιας υλιστικής φιλοσοφικής πρακτικής σε ρήξη με τον κυρίαρχο ιδεαλισμό αλλά και με κάθε μορφή υλισμού που απλώς αντιστρέφει την ιδεαλιστική προβληματική με αποτέλεσμα να την αναπαράγει και να την επικυρώνει.

Παράλληλα, προετοιμάζουμε θεματικές ανθολογίες κειμένων για κρίσιμα ζητήματα θεωρίας, ιστορίας και πολιτικής, παρεμβάσεις και συλλογές πρωτογενούς υλικού:

Μεταβατικό Πρόγραμμα 
Σύγχρονο κράτος, εξουσία και αριστερή στρατηγική
Φύλο και σεξουαλικότητα
Υποκείμενο
Φασισμός: παλιός και νέος
«Φιλοσοφία και Πολιτική. Αλτουσέρ, Φουκώ Ντελέζ». Υλικά από το ομώνυμο σεμινάριο που πραγματοποιήθηκε στην Πολιτική - Πολιτιστική Λέσχη Εκτός Γραμμής το 2013
Μάης του ’68

Ελπίζουμε ότι αυτή η επιλογή μας θα βρει την ανταπόκριση και τη στήριξη σας, επιτρέποντάς μας να προχωρήσουμε και να αναπτύξουμε περαιτέρω την προσπάθεια. Επιδιώκουμε όμως όχι μόνο την έμπρακτη υλική ανταπόκριση, αλλά κυρίως την πολιτική και θεωρητική ανταπόκριση, το συντροφικό και ειλικρινές άνοιγμα της συζήτησης για τα μεγάλα ερωτήματα των καιρών μας που κι εμείς επιχειρούμε να ψηλαφίσουμε. Και φυσικά, ελπίζουμε αυτή η προσπάθεια να βρει νέους συνοδοιπόρους, να δώσει βήμα στη νέα γενιά, να φιλοξενήσει ανθρώπους της Αριστεράς και του κινήματος που θέλουν να αναμετρηθούν με αυτά τα ερωτήματα!

εκδόσεις Εκτός Γραμμής
Στρατηγοπούλου 7 & Μαυρικίου, Αθήνα
Τηλέφωνο: 210 6451975
Κινητό: 6944182975
Διανομή, παραγγελίες: 697098010
Ιστοσελίδα: www.ektosgrammis.gr
e-mail: [email protected] και [email protected]