Με τον διεθνή τύπο να κατακλύζεται καθημερινά από τα παραπολιτικά απόνερα της κούρσας διαδοχής για τον Λευκό Οίκο, το να εστιάσει κανείς σε όσα πραγματικά ορίζουν τις πολιτικές εξελίξεις είναι μια μάλλον απαιτητική και εν πολλοίς δύσκολη υπόθεση. Όπως ορθά σημείωσε σε πρόσφατη παρεμβασή του στο Athens Democracy Forum ο καθηγητής Λουκάς Τσούκαλης, πέραν της αναντίρρητης εκκεντρικότητας ή ίσως και γραφικότητάς του, το φαινόμενο Ντόναλντ Τράμπ, που ως επι το πλείστον απασχολεί τα μέσα, αντανακλά βαθύτερες διεργασίες που υπερβαίνουν τα μονοδιάστατα σχήματα που επικεντρώνονται είτε στον βαθύ κοινωνικό συντηρητισμό της αμερικανικής κοινωνίας είτε στην άνοδο ενός έωλου αντισυστημικού ρεύματος απέναντι στα λόμπι της Ουάσινγκτον. Η πραγματική έλξη του μεγιστάνα φαίνεται να έγκειται λοιπόν στην διαπλοκή των ανωτέρω με τη μετέωρη κατάσταση στην οποία βρίσκονται πλατιά κοινωνικά στρώματα που είδαν το βιοτικό τους επίπεδο αλλά και τις εργασιακές τους προοπτικές να συμπιέζονται από τον «αθέμιτο» ανταγωνισμό που έφεραν οι συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου και η περαιτέρω απορρύθμιση της αγοράς εργασίας από τη δεκαετία του ’80 και έπειτα.

Αυτή τη βαθύτερη, υπαρξιακή κατα μια έννοια αγωνία μπροστά στη διάψευση του αμερικανικού ονείρου είναι που αποτυπώνει ο αναδυόμενος πολιτικός ριζοσπαστισμός των μικροαστικών και εργατικών στρωμάτων, που στην αριστερή εκδοχή του παρολίγον να φέρει έναν αυτοαποκαλούμενο σοσιαλιστή ως επίσημο υποψήφιο του Δημοκρατικού Κόμματος για τη διεκδίκηση της αμερικανικής προεδρίας και στη συντηρητική τον Ντόναλντ Τραμπ στα πρόθυρα της εξουσίας. Εάν όμως στις ΗΠΑ η διαφαινόμενη νίκη (;) της Χίλαρυ Κλίντον δίνει ανάσες αισιοδοξίας ή έστω ανακούφισης στους θιασώτες του πολιτικού και οικονομικού mainstream, οι εξελίξεις στη Γηραιά Αλβιώνα, την έταιρη Μέκκα του νεοφιλελευθερισμού, κατατείνουν στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση.

Δεν είναι τόσο το γεγονός ότι ο σύμφωνα με τον Economist «πολιτικά νεκρός» αριστερός ηγέτης των Βρετανών Εργατικών, Τζέρεμυ Κόρμπυν, αποδείχτηκε «ζωντανότερος» στις προσφατες εσωκομματικές εκλογές των 172 (σε σύνολο 216) βουλευτών του κόμματός του, που απαίτησαν την παραίτησή του μετά την ήττα της καμπάνιας του Remain, ούτε η διαρκής άνοδος του ακροδεξιού Κόμματος της Ανεξαρτησίας του Ηνωμένου Βασιλείου (UKIP), που καταδεικνύουν το βάθος της ιδεολογικής, πολιτικής και εντέλει οικονομικής κρίσης του νεοφιλελεύθερου υποδείγματος, όσο η ίδια η μετατόπιση των κυβερνώντων Συντηρητικών. Ενός κόμματος που από την εποχή της Μάργκαρετ Θάτσερ πρωτοστάτησε διεθνώς στην προαγωγή του laissez-faire, την αναδιάρθρωση της παγκόσμιας αγοράς, την υπονόμευση του κεϋνσιανού μοντέλου και την αχαλίνωτη επέκταση του χρηματοπιστωτικού τομέα.

Το γεγονός ότι ο ρόλος της Βρετανίας στο παγκόσμιο γίγνεσθαι επισκιάστηκε την επαύριο του πολέμου από τις ΗΠΑ δεν θα πρέπει να συσκοτίζει την ιδιαίτερη ακτινοβολία που η χώρα αυτή εξακολουθεί να έχει εντός του λεγόμενου δυτικού ή αναπτυγμένου κόσμου ως συνισταμένη τόσο του πολιτισμικού της κεφαλαίου όσο και της γεωγραφικής της θέσης. Τα μεγάλα βρετανικά πανεπιστήμια παρέμειναν τόπος αναπαραγωγής των διεθνών ελίτ, το Σίτυ του Λονδίνου μετατράπηκε στο δεύτερο μετά τη Νέα Υόρκη κέντρο του διεθνούς τραπεζικού συστήματος, ενώ οι ρήσεις της Μάργκαρετ Θάτσερ, με εμβληματικότερο όλων το περίφημο «there is no alternative», χρωμάτισαν όσο λίγες τον κυρίαρχο λόγο της μεταψυχροπολεμικής εποχής. Υπό αυτή την έννοια οι μετατοπίσεις που παρατηρούνται στο παραδοσιακά βραδυκίνητο βρετανικό πολιτικό σύστημα γενικότερα και το Συντηρητικό Κόμμα ειδικότερα φαίνεται να αποτυπώνουν τάσεις και δυναμικές ευρύτερης σημασίας.

Στο συνέδριο του τελευταίου, που έλαβε χώρα στο Μάντσεστερ στις αρχές Οκτωβρίου με κεντρικό σύνθημα «Για σκληρά εργαζόμενους ανθρώπους», η νέα ηγέτης των Τόρηδων και πρωθυπουργός της Βρετανίας Τερέζα Μέυ τάραξε τα νερά με έναν λόγο διανθισμένο με πλήθος αναφορών στην ανάγκη δίκαιης κατανομής των κοινωνικών βαρών, παρέμβασης του κράτους στην οικονομία και στήριξης των εργαζόμενων τάξεων. Τέτοια ήταν η αίσθηση που άφησε η ομιλία της ώστε σε κεντρικό άρθρο του στους Financial Times ο Μάρτιν Γόλφ, αρχισυντάκτης της εφημερίδας επί των οικονομικών, σημείωσε ότι «η Τερέζα Μέυ έθαψε τον θατσερισμό»...

Αυτό μπορεί να συνιστά τόσο μεγάλη μεταστροφή για τη βρετανική πολιτική σκηνή όσο η στροφή της δεκαετίας του ’40 προς τον σοσιαλισμό και εκείνη του ’80 μακριά από αυτόν. Και πραγματικά, αναφορές όπως το «δεν υπάρχει κανείς σε αυτή τη χώρα που έγινε πλούσιος από μόνος του, κανείς» ή το επίσης αποκαλυπτικό «στη ζωή δεν υπάρχει μόνο ο ατομισμός και το προσωπικό συμφέρον [...] Έχουμε  ευθύνη ο ένας για τον άλλον και ειλικρινά πιστεύω ότι η κυβέρνηση έχει και αυτή ευθύνη» έρχονται σε πλήρη αντίθεση με το ιδεολόγημα της ατομικής ευθύνης που περιέγραφε το θατσερικό «δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως η κοινωνία».

Φυσικά η Τερέζα Μέυ δεν έγινε σοσιαλίστρια ούτε οι Βρετανοί Συντηρητικοί πολέμιοι των αγορών. Αυτό που σηματοδοτεί όμως η μεταστροφή τους σε συνδυασμό και εν είδει επικύρωσης του ίδιου του Brexit και της επίμονης αριστερής στροφής του Εργατικού Κόμματος είναι ότι το νεοφιλελεύθερο μοντέλο της πλήρους απορρύθμισης και του ελάχιστου κράτους είναι πλέον πολιτικά, και όπως άλλωστε κατέδειξε η κρίση του 2008 και οικονομικά, μη βιώσιμο όχι μόνο για τις χώρες που ζούν υπό τις επιταγές των πολιτικών «εξυγίανσης» του λεγόμενου Washington Consensus αλλά ακόμη και για χώρες του πυρήνα του διεθνούς συστήματος.

Εάν λοιπόν οι αιτιάσεις του Ντόναλντ Τράμπ, όπως και του Μπέρνι Σάντερς πριν από αυτόν ενάντια στη Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων, γνωστή με το αγγλικό της ακρωνύμιο TTIP, φαντάζουν δευτερεύουσες λεπτομέρειες μιας κάπως εκκεντρικής προεκλογικής περιόδου, οι εξελίξεις στη Βρετανία μάς βεβαιώνουν ότι το θέμα της επιστροφής σε καθεστώς μεγαλύτερης ρύθμισης της οικονομίας και άρα κρατικής παρέμβασης και ενίσχυσης των εθνικών κυβερνήσεων είναι πλέον για τα καλά στο επίκεντρο των στρατηγικών αναζητήσεων χωρών βαρόμετρο για την πορεία αλλά και την ίδια τη δομή της παγκόσμιας οικονομίας.

Αναδημοσίευση από το newpost