Συντρόφισσες και σύντροφοι,

Θα μπω κατευθείαν στο θέμα. Βασικό καθήκον της περιόδου –που είναι δύσκολη αλλά αναδεικνύει ευκαιρίες και δυνατότητες– είναι πρώτον η αποδόμηση του αντιπάλου. Η ανάδειξη των πολιτικών αντιφάσεων και το ξεμπρόστιασμα μιας πολιτικής που από την κυβέρνηση και την Ε.Ε. ωραιοποιείται για να κρύψει το πραγματικό της περιεχόμενο. Δεύτερο είναι η ουσιαστική μας παρέμβαση στη συγκρότηση ενός κινήματος αντίστασης, που να μπορεί να ανταποκριθεί στο βασικό καθήκον να αντιμετωπίσει τα μέτρα όλων των ειδών· και τρίτο η συγκρότηση ενός πολιτικού υποκειμένου της αριστεράς που θα μπορέσει να δώσει ξανά τη δυνατότητα της πολιτικής έκφρασης και στον κόσμο των κινημάτων και στους απλούς ανθρώπους που δεν μετέχουν από το πρωί ώς το βράδυ σε πρωτοβουλίες και συλλογικότητες. Πρέπει λοιπόν με κάποιον συνεκτικό τρόπο και ως γενική παρατήρηση να δίνεται ένα σινιάλο ότι «εδώ ξαναείμαστε!».

Έπειτα από αυτή τη γενική παρατήρηση θα περάσω στο ειδικό θέμα. Σε σχέση με το προσφυγικό και εδώ η κυβέρνηση αποπειράται να ωραιοποιήσει την κατάσταση. Ενώ έχει προσαρμοστεί πλήρως στη ρατσιστική, αντιπροσφυγική και αντιμεταναστευτική πολιτική της Ε.Ε., προσπαθεί να πείσει τον απλό κόσμο ότι κάνει μια ανθρώπινη διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος και δυστυχώς –επειδή ο κόσμος δεν ασχολείται από το πρωί ώς το βράδυ με το τι γίνεται με τους πρόσφυγες–, σε γενικό επίπεδο και όχι στον κόσμο της αριστεράς ή των κινημάτων, αυτό δείχνει να έχει περάσει ως αντίληψη και μας δημιουργεί ένα διπλό ζήτημα. Καταρχάς, οποιαδήποτε πρωτοβουλία αλληλεγγύης και στήριξης παίρνουμε σε σχέση με τους πρόσφυγες δεν έχει αντικειμενικά τη δυνατότητα να απευθύνεται σε περισσότερους ανθρώπους διότι ο δημόσιος λόγος δεν είναι ο ίδιος με του Σαμαρά και την ίδια στιγμή πρέπει να κάνουμε οτιδήποτε περνάει από το χέρι μας ώστε να γίνεται κατανοητό ότι πρόκειται για την ίδια και χειρότερη εκδοχή ρατσιστικής, αντιμεταναστευτικής και αντιπροσφυγικής αντιμετώπισης.

Η Τουρκία έχει μπει στο παιχνίδι υλοποιώντας αυτό που της αναλογούσε και εξαρχής επιδίωκε και η ίδια η Ε.Ε. να της αναλογεί, με τον χειρότερο τρόπο. Γι’ αυτό και τον τελευταίο καιρό βλέπουμε ότι έχουν αυξηθεί οι μετακινήσεις από Ιταλία –μέσα σε μία εβδομάδα έχουμε 14.000 αφίξεις εκεί–, ενώ εδώ μειώνονται οι αφίξεις. Παράλληλα βλέπουμε ότι αυξάνονται οι πνιγμοί. Όσον αφορά το εδώ, στα hot spot στα νησιά, όπου είναι κανονικές φυλακές, διαχωρίζονται οι πρόσφυγες από τους μετανάστες με πολύ αργούς ρυθμούς. Για πρώτη φορά έχουμε μετακινήσεις-πακέτο όσων δεν έχουν χαρτιά στην Αμυγδαλέζα και στην Κόρινθο, απ’ όπου θα επαναπροωθηθούν στην «ασφαλή» Τουρκία του Ερντογάν, πράγμα που δεν συνέβαινε ούτε επί Σαμαρά. Ενώ οι πρόσφυγες, με μια διαδικασία που ακόμα και Σύροι πρόσφυγες δεν ταυτοποιούνται ως πρόσφυγες, υποχρεούνται να έρχονται στα κέντρα φιλοξενίας της ηπειρωτικής Ελλάδας.

Επίσης εκτός από όσους έρχονται, υπάρχουν και μερικές δεκάδες χιλιάδες εγκλωβισμένοι, από τους οποίους κάποιοι έχουν προσπαθήσει να περάσουν τα σύνορα μέσα από δύσκολες διόδους (Αλβανία, Ιόνιο), που κρύβουν σοβαρούς κινδύνους. Η συντριπτική πλειονότητα είναι σε κέντρα φιλοξενίας με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά: Βρίσκονται περισσότερο ή λιγότερο εκτός αστικού ιστού. Δεύτερο, είναι φτιαγμένα με βασικές υποδομές προσωρινής διαμονής, οι οποίες θα έπρεπε κανονικά να κρατούν το περισσότερο έναν μήνα, αλλά φαίνεται ότι θα γίνει μόνιμη η διαμονή εκεί. Ακόμα και το υποτιθέμενο «Χίλτον» των προσφυγικών κέντρων, το Σχιστό, είναι σε άσχημη κατάσταση. Η διαχείριση αυτών των κέντρων έχει δοθεί στον στρατό και σε ΜΚΟ, και γενικά επιχειρείται αυτοί οι πρόσφυγες να μην έχουν καμιά σχέση με ομάδες αλληλεγγύης που προσπαθουν να τους βοηθήσουν, αλλά και να μην έχουν πρόσβαση σε νομική βοήθεια ή επαφή με τις τοπικές κοινωνίες. Επίσης δεν υπάρχει σχεδόν καμία πρόσβαση αυτών των ανθρώπων στα στοιχειώδη νομικά τους δικαιώματα, έτσι δεν μπορεί να κάνει αίτημα ασύλου κανένας πρόσφυγας, εφόσον οι επιτροπές ασύλου είναι μαζεμένες στα hot spot για να κάνουν τις ταυτοποιήσεις – όπου και πάλι δεν επαρκούν. Αποτέλεσμα είναι να έχουν λήξει τα επιχειρησιακά σημειώματα που είχαν αυτοί οι άνθρωποι από τα νησιά, και όταν πηγαίνουν να ψωνίσουν έξω από τα κέντρα να τους συλλαμβάνουν οι αστυνομικοί αγνοώντας, υποτίθεται, τη σιωπηρή ανοχή της κυβέρνησης.

Σε αυτή την κατάσταση υπάρχει ένα κίνημα αλληλεγγύης. Δεν έχει τις διαστάσεις που είχε το καλοκαίρι. Έχει ζοριστεί πολύ από τα πολιτικά εμπόδια που έχει βάλει η συμφωνία, η κυβέρνηση, το ερώτημα του «τι κάνουμε;» κ.λπ., όμως μια σοβαρή ραχοκοκαλιά κάποιων χιλιάδων ανθρώπων συνεχίζει και προσπαθεί να κάνει τη ζωή των προσφύγων λίγο καλύτερη, διεκδικώντας τα κέντρα αυτά να είναι ανοιχτά για να μπορούν οι άνθρωποι αυτοί να έχουν επαφή με τις τοπικές κοινωνίες.

Τι πρέπει να επιδιώκουμε εμείς; Καταρχάς πρέπει να είμαστε καθαροί ότι είναι αποκλειστική ευθύνη της κυβέρνησης και της Ε.Ε. η πραγματική φιλοξενία των προσφύγων. Τι σημαίνει πραγματική φιλοξενία; Ανθρώπινη στέγαση, μέσα στις πόλεις, σε κτίρια που έχουν ξενοδοχειακές υποδομές σαν το City Plaza και άλλα πολλά κλειστά ξενοδοχεία, σε μονάδες υγειονομικής φροντίδας που έχουν κλείσει και όχι πολύ μακριά, να τους φυλάνε οι λύκοι και οι αρκούδες και να λέει η κυβέρνηση ότι πρόκειται για ανοιχτές δομές. Δεύτερο, να έχουν επαφή με τις τοπικές κοινωνίες και τα κινήματα και όχι να «ΜΚΟποιείται» η αλληλεγγύη. Τρίτο, πρέπει να διασφαλίζεται η πρόσβαση αυτών των ανθρώπων στα βασικά τους δικαιώματα. Στο άσυλο, στο σχολείο για τα παιδιά τους. Τον Σεπτέμβριο, για παράδειγμα, θα πρέπει να πάνε σχολείο 16.000 προσφυγόπουλα, σε τάξεις υποδοχής μέσα στα ελληνικά σχολεία. Μια παρένθεση: αυτή η διεκδίκηση υπάρχει και για τις ανεπίσημες δομές. Για παράδειγμα, εμείς θα πρέπει να λέμε ότι οι άνθρωποι που είναι στο City Plaza δεν είναι άνθρωποι δεύτερης και τρίτης κατηγορίας και οφείλουμε να πιέζουμε να μπορούν να τους αντιστοιχούν όλα τα δικαιώματα που είπαμε παραπάνω, και αυτό να κατοχυρώνεται επίσημα.

Πώς τα διεκδικούμε όλα αυτά; Νομίζω ότι χρειάζεται να έχουμε το μάτι μας σε όλο αυτό που περιέγραψα. Στον κόσμο της αλληλεγγύης, στον κόσμο των κινημάτων, στις αντιστάσεις που έχουν προκύψει παντού, ώστε να αυξήσουμε την πίεση για να γίνουν αυτά που έλεγα παραπάνω. Για να λύσουμε μια αντίφαση: από τη μία διεκδικούμε αυτά που διεκδικούμε και από την άλλη οι άνθρωποι συνεχίζουν να ζουν εκεί που ζουν. Πώς θα το διαχειριστούμε αυτό; Θα πούμε ότι εκεί που ζουν οι άνθρωποι είναι φυλακές κι εμείς θα κάνουμε τις δικές μας καλές δομές; Θα πούμε από την άλλη ότι μέχρι να ανταποκριθεί η κυβέρνηση στα βασικά καθήκοντα που περιέγραψα εμείς δεν ασχολούμαστε με εκείνους που είναι στα κέντρα φιλοξενίας; Προφανώς πρέπει να κάνουμε ταυτόχρονα αυτά τα δύο πράγματα και να ανταποκριθούμε στις ανάγκες αυτών των ανθρώπων, όπου κι αν βρίσκονται, οπότε χρειάζεται να δώσουμε δυνάμεις και να βρούμε τον τρόπο ώστε να επιτύχουμε τον συνδυασμό.

Θα το πω με ένα παράδειγμα: έχουμε προσπαθήσει να διατηρήσουμε σχέσεις με πρόσφυγες σε μια σειρά κέντρα στην Αττική και αλλού. Στο Σχιστό δεν έχουμε μπορέσει να κάνουμε και πολλά. Στον Ελαιώνα έχουμε καταφέρει να έρχονται πρόσφυγες να κάνουν μαθήματα ελληνικών στο Κυριακάτικο Σχολείο Μεταναστών. Στη Μαλακάσα, στη Ριτσώνα και στο Λαύριο υπάρχουν ομάδες αλληλεγγύης που ακόμη έχουν τη δυνατότητα να μπαίνουν μέσα στα κέντρα, με αξιοπρεπή τρόπο, χωρίς να είναι «ΜΚΟποιημένοι», να βοηθούν, ενώ ταυτόχρονα διατηρείται μια σχέση ανάμεσα στις τοπικές κοινωνίες και τα κέντρα φιλοξενίας. Συνεπώς, δεν έχει λήξει το ζήτημα της παρέμβασης στα κέντρα φιλοξενίας κυρίως γιατί εκεί είναι η πλειονότητα των προσφύγων. Κινηματικά και πολιτικά, με συντονισμένο τρόπο και με υποδείγματα αλληλεγγύης, πρέπει να αντιμετωπίσουμε αυτές τις προκλήσεις.

Δυο λόγια για τις καταλήψεις στέγης. Αν είναι ανθρώπινες και μπορούν να προβληθούν με θετικό τρόπο, όπως το City Plaza, δημιουργούν σοβαρή πίεση στην κυβέρνηση. Αν υπάρχει διεκδικητικός και κινηματικός χαρακτήρας αυτών των δομών και δεν περικλείονται στη λογική ότι η αυτοοργάνωση λύνει όλα τα πολιτικά προτάγματα, αλλά είναι ανοιχτές στην αυθόρμητη και οργανωμένη αλληλεγγύη του κόσμου, τότε είναι ακόμα καλύτερα. Υπάρχουν και σοβαρά ζητήματα, όπως ότι είναι πολύ απαιτητικές οι ξενοδοχειακές υπηρεσίες που χρειάζονται για να εξασφαλιστεί η ανθρώπινη διαβίωση και να διατηρηθεί το θετικό παράδειγμα, οπότε η συνεχής απασχόληση τρώει πολύ χρόνο. Δεύτερον, υπάρχει το ζήτημα της αντιμετώπισης της κυβερνητικής ανοχής. Κάποια στιγμή ίσως εξαντληθεί κι αυτή και υπάρξει επίθεση, είτε με αρνητικά δημοσιεύματα είτε και πραγματικά, δηλαδή ζητηθεί να εφαρμοστεί ο νόμος.

Εν κατακλείδι, έχοντας πει όλα αυτά, το City Plaza είναι για εμάς ένα πολύ θετικό εγχείρημα: Βάζει την πίεση στην κυβέρνηση, λειτουργεί με ανοιχτό τρόπο στην αλληλεγγύη και διεκδικεί για όλους τους πρόσφυγες. Δεν μπορεί όμως να εξαχθεί ως παράδειγμα προς μίμηση στο κίνημα, για αντικειμενικούς και υποκειμενικούς λόγους. Αντικειμενικά, οι πρόσφυγες είναι παντού στην Ελλάδα, ενώ υποκειμενικά το κίνημα δεν είναι αστείρευτο και ούτε είναι στην καλύτερη κατάστασή του, και βέβαια έχει πολλές υποχρεώσεις. Επίσης υπάρχει το ζήτημα διαχείρισης είτε της ανοχής είτε της επίθεσης από την κυβέρνηση. Εμείς έχουμε πάρει την επιλογή να στηρίξουμε το City Plaza απ’ έξω, επειδή το κίνημα κι εμείς δεν έχουμε περισσότερες δυνάμεις. Το στηρίζουμε απέναντι σε διάφορες επιθέσεις –φίλιες και αντίπαλες– και ως τοπικής εμβέλειας εγχείρημα. Και χωρίς να έχω πρόθεση να κάνω προτάσεις απ’ έξω, νομίζω όμως ότι η μεγαλύτερη εξωστρέφεια και η μεγαλύτερη δυνατή πίεση στην κυβέρνηση, με διεκδίκηση που να φαίνεται παντού –καταγγέλοντας την κυβερνητική αντιμετώπιση του προσφυγικού–, καθώς και ο συντονισμός με το υπόλοιπο κίνημα αλληλεγγύης στους πρόσφυγες, είναι αναγκαία ζητήματα που πρέπει να μπαίνουν σήμερα.

Παρουσίαση στην εκδήλωση που διοργάνωσε η Πολιτική-Πολιτιστική Λέσχη Εκτός Γραμμής στην Αθήνα, στις 28 Μαΐου 2016, με θέμα «Διαδρομές της αλληλεγγύης: Με αφορμή το City Plaza», και στην οποία συμμετείχαν επίσης η Ευγενία Ανδρικοπούλου, η Όλγα Λαφαζάνη, ο Σίμος Σιμωτάς και η Μάνια Σωτηροπούλου.

Ο Θανάσης Κούρκουλας, είναι μέλος της Κίνησης Απελάστε τον Ρατσισμό.

φωτογραφία: Νεφέλη Πήττα