Η περιοχή Αστούριες (Asturias) είναι μια από τις 17 αυτόνομες κοινότητες που σχηματίζουν το ισπανικό κράτος. Όντας για μεγάλη περίοδο φτωχή περιοχή κυρίως με κτηνοτροφική παραγωγή, τον 20ό αιώνα γνώρισε μια τεράστια αλλαγή, όταν η εξόρυξη σιδήρου και άνθρακα την έκανε μία από τις πιο γρήγορα «αναπτυσσόμενες» περιοχές. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’80, ένα συνεχές ρεύμα εσωτερικής μετανάστευσης σε συνδυασμό με την ανάπτυξή των σχετικών με τις εξορύξεις βιομηχανιών οδήγησε την περιοχή να έχει έναν από τους μεγαλύτερους «δείκτες ανάπτυξης» σε όλη την Ευρώπη.

Στη συνέχεια, οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές ιδιωτικοποιήσεων που εφαρμόστηκαν είχαν ως αποτέλεσμα οι κρατικές εταιρείες εξορύξεων να χωριστούν σε αρκετές μικρότερες ιδιωτικές, γεγονός που οδήγησε πολύ γρήγορα στη μείωση των εργαζομένων και στην αλματώδη αύξηση της ανεργίας. Σύντομα αυτές οι εταιρείες έγιναν θυγατρικές μεγάλων πολυεθνικών, οι οποίες έβρισκαν φτηνότερη την εξόρυξη πρώτων υλών σε άλλες περιοχές, των πρώην αποικιών, αφήνοντας ένα πολύ μικρό ποσοστό της παλιάς παραγωγής στην περιοχή.

Αργότερα, το κράτος και η ΕΕ ανέλαβαν να πριμοδοτήσουν τις πολυεθνικές, αφήνοντας να μειωθούν τα ημερομίσθια στα ορυχεία, και καλύπτοντας μεγάλο μέρος τις διαφοράς με κοινοτικές επιδοτήσεις. Βεβαία, η οικονομική στήριξη δεν τέλειωσε εκεί, καθώς τεραστία ποσά χρησιμοποιήθηκαν στην περιοχή για την ανάπτυξη των υποδομών ώστε να μειωθούν τα κόστη των εταιρειών.

Το ιστορικό νήμα των μεγάλων απεργιών στην περιοχή φτάνει πολύ πίσω. Το 1934 η απεργία των ορυχείων αποτέλεσε ουσιαστικά πρελούδιο του εμφυλίου, καθώς είχε ξεκάθαρα πολιτικό χαρακτήρα και εξελισσόταν σε εξέγερση της τοπικής εργατικής τάξης. Κατεστάλη από τον στρατιωτικό μηχανισμό που ήλεγχε ο Φράνκο, καταγράφοντας περισσότερους 2.000 νεκρούς εργάτες (Δείτε το σχετικό ντοκιμαντέρ με λήψεις εποχής):

Την άνοιξη του 1962 στην ίδια περιοχή πραγματοποιήθηκε η πρώτη μεγάλη απεργία μετά τον πόλεμο. Με αφορμή την απόλυση εφτά εργατών που απαίτησαν αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας, ξέσπασε απεργία τριών μηνών που επεκτάθηκε γρήγορα σε όλα τα ορυχεία της Ισπανίας, και αντιμετωπίστηκε με αγρία καταστολή, ακόμα και ενάντια στις οικογένειες των απεργών (Δείτε το σχετικό ντοκιμαντέρ)

Αυτό το ιστορικό προηγούμενο, σε συνδυασμό με τις πρακτικές που αναπτύχθηκαν στο κίνημα των αγανακτισμένων (15-Μ) –στην περιοχή Αστούριες σημειώθηκαν οι πιο βίαιες διαμαρτυρίες και η εντονότερη καταστολή–, μπορεί ως ένα βαθμό να δώσει το πλαίσιο εξήγησής των μορφών αυτό-οργάνωσης που παρατηρούνται. Επιπρόσθετα, η για περισσότερα από δέκα χρόνια φτώχεια και υψηλή ανεργία στην περιοχή ολοκληρώνει την αφήγηση της εικόνας που φτάνει σε εμάς.

Κάπως έτσι φτάνουμε στα γεγονότα των τελευταίων μηνών τα οποία οδήγησαν στις συγκλονιστικές κινητοποιήσεις που αναμεταδίδουν τα διεθνή ΜΜΕ. Ενώ πριν από λίγους μήνες η ισπανική κυβέρνηση είχε συμφωνήσει με τις ηγεσίες των συνδικάτων να συνεχίσει η ροή των επιδοτήσεων ως το 2018, εν ονόματι των περικοπών λόγω της οικονομικής κρίσης, ανακοίνωσε την άμεση μείωσή τους κατά 64%. Οι κινητοποιήσεις ξεκίνησαν με αποκλεισμούς των δρόμων που οδηγούσαν σε ορυχεία. Πολύ γρήγορα επεκτάθηκαν σε καταλήψεις κεντρικών αρτηριών και εισόδων μεγάλων πόλεων.

Παρ’ ότι ο συνηθισμένος και στη χώρα μας πόλεμος των ΜΜΕ ξεκίνησε αμέσως, με ρητορείες περί καταπάτησης «των δικαιωμάτων μετακίνησης» κ.λπ., οι κινητοποιήσεις βρήκαν μεγάλη υποστήριξή, καθώς πολλά τοπικά συνδικάτα άλλων κλάδων κήρυξαν απεργία, ενώ ακόμα και τα περισσότερα καταστήματα σταμάτησαν να ανοίγουν σε ένδειξη συμπαράστασης. Λογικό, καθώς ο πυρήνας της οικονομίας στην περιοχή, έπειτα από πολυετή μαρασμό, έτεινε να καταστραφεί, ενώ ταυτόχρονα όλοι οι κλάδοι είχαν υποστεί τις συνέπειες της παγκόσμιας κρίσης και έβλεπαν το ΔΝΤ να φτάνει και στα μέρη τους. Η κυβέρνηση διέταξε μεγάλο τμήμα των αστυνομικών δυνάμεων να μετακινηθεί στην περιοχή, με υποτιθέμενο στόχο το άνοιγμα του οδικού δικτύου.

Οι εργάτες γρήγορα οργανώθηκαν με μεγάλη επιτυχία, και κατάφεραν να υπερασπιστούν, ύστερα από πολύωρες μάχες –μάχες κυριολεκτικά–, τα περισσότερα οδοφράγματα. Φτάνοντας στην πέμπτη βδομάδα του κλεφτοπολέμου, και παρατηρώντας τις μεθόδους του, σίγουρα αναγνωρίζει κανείς κάτι από τα αντάρτικα της Λατινικής Αμερικής. Μπορεί να μην έχει γίνει χρήση πραγματικών όπλων, αλλά οι κινητοποιήσεις είναι ό,τι πιο κοντά σε αυτή τη μορφή, στην οποία δεν έχει φτάσει η εργατική τάξη σε οποιαδήποτε ευρωπαϊκή χώρα εδώ και δεκαετίες. Το Κομμουνιστικό Κόμμα Ισπανίας κόμμα στηρίζει την απεργία, χωρίς ωστόσο να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Παρόμοια, ενώ μικρές οργανώσεις της επαναστατικής Αριστεράς και του αναρχικού ρεύματος συμμετέχουν, μάλλον πολύ μικρή είναι η συνεισφορά τους.

Παρόλο που μοναδικός φορέας που φαίνεται να οργανώνει τις δράσεις είναι το συνδικάτο (αρκετά ρεφορμιστικό στο λόγο του), σίγουρα θα ήταν άδικο να χαρακτηριστούμε το κίνημα τρεϊντγιουνιονίστικο, γιατί αυτό που το καθορίζει, τελικά, είναι η κραυγή μιας ολόκληρης περιοχής, που ύστερα από πολλά χρόνια συνεχούς υποβάθμισης αισθάνεται όντως να μην της έχει απομείνει τίποτε άλλο παρά οι αλυσίδες της. Τυχόν περικοπή των επιδοτήσεων θα οδηγήσει όντως τους εργάτες σε μισθούς «τρίτου κόσμου». Βέβαια, εδώ είναι άξιο παρατήρησης ότι, ενώ η εταιρεία παρέχει τέτοιους μισθούς, οι εργάτες αντιλαμβάνονται ότι πρέπει να απαιτήσουν από το κράτος την κάλυψή τους. Ακόμη μία απόδειξη ότι για τη λειτουργία των νεοφιλελεύθερων σχεδίων χρειάζεται το –τόσο λοιδορούμενο από τους ίδιους– κράτος να βάζει πλάτη, ακόμα και αφού ιδιωτικοποιήσει τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις. Όταν το κράτος, αργά ή γρήγορα, δεν καταφέρνει να συνεχίσει τη στήριξη των εταιρειών με τέτοιο τρόπο, η ταξική σύγκρουση έρχεται στο προσκήνιο.

Στην τελικά διαμορφωμένη κατάσταση, μόνο μια αλλαγή πολιτικής και διεύθυνσης της παραγωγικής διαδικασίας μπορεί να επιλύσει τα προβλήματα. Οι συνθήκες τις κρίσης μπορεί να οδηγούν σε αυτή τη διαπίστωση πολύ εύκολα, αλλά στον κοινωνικό σχηματισμό της Ισπανίας λείπει εντελώς η μαγιά που έστω προσπαθεί να αναδειχθεί σε πολιτικό υποκείμενο μιας τέτοιας διαδικασίας. Από την άλλη, είναι δυνατόν οι εξελίξεις να επιταχυνθούν, οδηγώντας και στην ανάδειξη αυτού του υποκειμένου. Η πρόβλεψη είναι δύσκολη, αλλά τα γεγονότα στην Ισπανία σίγουρα θα μας απασχολήσουν έντονα το επόμενο διάστημα [1].

[1] Η ταινία Los Lunes Al Sol (Δευτέρες στον ήλιο) καταγράφει την ανεργία στη γειτονική Γαλικία πριν από μία δεκαετία, δίνοντας τη δυνατότητα στον θεατή να διακρίνει τις συνθήκες που γέννησαν τη σημερινή κατάσταση.

«A las barricadas»: Πρόκειται για τον τίτλο ενός από τα πιο γνωστά τραγούδια του Ισπανικού Εμφύλιου Πολέμου («Στα οδοφράγματα»).

Προδημοσίευση από το περιοδικό Εκτός Γραμμής, τεύχος 30 / Aύγουστος 2012