Την ώρα που ο Λευκός Οίκος επιδίδεται σε γλωσσολογικές ακροβασίες προκειμένου να μην κατανομάσει τις εξελίξεις στην Αίγυπτο ως “πραξικόπημα” (και άρα υποχρεωθεί, βάσει της αμερικανικής νομοθεσίας να διακόψει την οικονομική βοήθεια, ύψους 1,6 δισ. δολαρίων ετησίως, που επιτρέπει την άσκηση επιρροής στον αιγυπτιακό στρατό), άλλοι πρωταγωνιστές της Μέσης Ανατολής ανοίγουν γενναιόδωρα τα πορτοφόλια τους προς ενίσχυση του “μεταβατικού” καθεστώτος του Καϊρου – αποκαλύπτοντας τις δραματικές αλλαγές συσχετισμών στην ευρύτερη περιοχή τις τελευταίες εβδομάδες.

Την Τρίτη, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ανακοίνωσαν τη χορήγηση στην Αίγυπτο 2 δισ. δολαρίων υπό μορφήν δανείου και ενός δισ. υπό μορφήν δωρεάς, ενώ λίγο αργότερα η Σαουδική Αραβία ενέκρινε τη χορήγηση βοήθειας ύψους 5 δισ. δολαρίων, που θα αποτελείται από μια τοποθέτηση ύψους 2 δισ. δολαρίων στην αιγυπτιακή κεντρική τράπεζα, την παράδοση ενεργειακών προϊόντων αξίας 2 δισ. δολαρίων και τη δωρεά 1 δισ. σε μετρητά.

Για μία χώρα, όπως η Αίγυπτος όπου τα συναλλαγματικά διαθέσιμα (16 δισ. έναντι 36 δισ. των Ιανουάριο 2011) μόλις επαρκούν για την κάλυψη των εισαγωγικών αναγκών τριών μηνών (όταν το ήμισυ των διατροφικών αναγκών του αιγυπτιακού πληθυσμού εξαρτάται από τις εισαγωγές), κάθε συνδρομή είναι προφανώς ευπρόσδεκτη.

Όμως ακόμη μεγαλύτερη είναι η πολιτική σημασία αυτών των κινήσεων. Ενώ η Ουάσιγκτον καταγγέλλεται τόσο από τους οπαδούς όσο και από τους αντιπάλους του καθαιρεθέντος ισλαμιστή προέδρου Mohammad Morsi ως ο “σκοτεινός ενορχηστρωτής” των εξελίξεων και ταλαντεύεται ανάμεσα στις εκκλήσεις γερουσιαστών όπως ο John McCain για διακοπή της οικονομικής βοήθειας προς τους “πραξικοπηματίες” και τις συστάσεις του Ισραήλ περί του αντιθέτου (προκειμένου να διαφυλαχθεί η ισραηλινο-αιγυπτιακή συνθήκη ειρήνης του 1979), οι αραβικές μοναρχίες επεμβαίνουν, με την οικονομική άνεση που τους αντιστοιχεί, για να στηρίξουν αποφασιστικά τον νέο ισχυρό άνδρα της Αιγύπτου, στρατηγό Sisi.

Για την ακρίβεια, πρόκειται για “αλλαγή φρουράς”, καθώς η η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αντικαθιστούν στον ρόλο αυτόν το Εμιράτο του Κατάρ και την Τουρκία, που αποτέλεσαν το κυριότερο διεθνές στήριγμα του Morsi κατά τον ένα χρόνο της προεδρίας του. Πράγματι, το προηγούμενο δωδεκάμηνο η Ντόχα είχε προσφέρει βοήθεια ύψους 8 δισ. δολαρίων προς την Αίγυπτο και η Άγκυρα είχε χορηγήσει δάνειο ύψους 2 δισ. δολαρίων.

Παγίως ανασφαλής (και δικαίως) για την σταθερότητα της κυριαρχίας της, η οικογένεια των Σαούντ ήταν από παλαιά εξαιρετικά εχθρική προς τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, την οποία υποψιαζόταν ότι απεργάζεται την ανατροπή των μοναρχιών του Περσικού Κόλπου. Επιπλέον, θεωρώντας ότι αποτελεί την φυσική ηγέτιδα δύναμη της περιοχής, η Σαουδική Αραβία αντιμετώπιζε ανταγωνιστικά την διπλωματική πολυπραγμοσύνη του Κατάρ επί των ημερών του Εμίρη Hammad.

Το γεγονός ότι το μικροσκοπικό εμιράτο ξεδίπλωσε την τελευταία διετία (με την βοήθεια του θηριώδους κρατικού ταμείου του και του τηλεοπτικού δικτύου Al Jazeera) μια γραμμή επιθετικής προώθησης των κατά τόπους τμημάτων της Μουσουλμανικής Αδελφότητας ως της πολιτικής λύσης στην αναταραχή του αραβικού κόσμου, αποτελούσε για το Ριάντ ανάθεμα. Πόσο μάλλον που ο Εμίρης Hamad εμφανιζόταν διαλλακτικός απέναντι στο έτερο μεγάλο ανταγωνιστή των Σαούντ, το Ιράν (όταν η Σαουδική Αραβία αντιμετωπίζει την ογκώδη σιιτική μειονότητα των ανατολικών πετρελαιοπαραγωγών επαρχιών της ως “υπαρξιακή απειλή”), ενώ ταυτοχρόνως ερέθιζε και το Ισραήλ με την δίχως προηγούμενο επίσκεψή του στη Λωρίδα της Γάζας – δημιουργώντας έτσι εκ των πραγμάτων το έδαφος για μία ισραηλινο-σαουδαραβική “συναντίληψη”.

Η εικόνα αυτή ανήκει στο παρελθόν, καθώς ήδη από τον προηγούμενο μήνα ο Hamad παραιτήθηκε οικειοθελώς υπέρ του διαδόχου Tamim (οι πλέον καχύποπτοι ισχυρίζονται ότι η πανίσχυρη σεϊχα Moza απλώς αντικατέστησε τον σύζυγο με τον γιό της). Το βέβαιο είναι ότι ο νέος ηγέτης του Κατάρ είχε από παλαιότερα πρωτοστατήσει στον διάλογο με το Ριάντ για την εξομάλυνση των διμερών σχέσεων. Κατά τον Peter Harling του International Crisis Group, όπως αυτός παρατίθεται στους New York Times, “φαίνεται ότι οι Καταριανοί παύουν να παίζουν τον ρόλο του προβληματικού freelancer στην περιοχή και στοιχίζονται πίσω από τους Σαουδάραβες”.

Ομοίως στη συριακή κρίση, όπου το Κατάρ επένδυσε τουλάχιστον 3 δισ. δολάρια για την ενίσχυση των αντικυβερνητικών ανταρτών της επιλογής του, o σαουδαραβικής επιρροής φύλαρχος Ahmad al-Jarba αναδείχθηκε το Σάββατο επικεφαλής του Συριακού Εθνικού Συνασπισμού ενώ την Τρίτη παραιτήθηκε ο προσκείμενος στους Καταριανούς εντολοδόχος πρωθυπουργός της σκιώδους κυβέρνησης της αντιπολίτευσης Ghassan Hitto.

Οι εξελίξεις στην Αίγυπτο, την καρδιά του αραβικού κόσμου, έρχονται ως επιστέγασμα αυτών των ανατροπών, ιδίως αν αναλογισθεί κανείς ότι ο Σαουδάραβας μονάρχης Abdullah συνεχάρη τηλεφωνικά τον στρατηγό Sisi από την Παρασκευή, ενώ οι υπερσυντηρητικοί Σαλαφιστές της Αιγύπτου (ευνοούμενοι της Σαουδικής Αραβίας) πλαισίωσαν τον αρχηγό των αιγυπτιακών ενόπλων δυνάμεων, μαζί με εκπροσώπους της “φιλελεύθερης αντιπολίτευσης”, κατά το διάγγελμα με το οποίο ανακοινώθηκε η καθαίρεση του Morsi.

Το γεγονός ότι το κόμμα Nour των Σαλαφιστών και Μέτωπο Εθνικής Σωτηρίας των φιλοδυτικών τύπου Mohamed el-Baradei έχει αποδυθεί ήδη σε αγώνα αλληλοακύρωσης κατά τη διαμόρφωση της επόμενης μέρας, απλώς επιβεβαιώνει, πέρα από τις επαναστατικές αυταπάτες που κυριάρχησαν σε μεγάλο τμήμα της αιγυπτιακής κοινής γνώμης, τον απόλυτα καθοριστικό ρόλο του στρατού στην παρούσα φάση, αλλά και τις νέες συγκρούσεις που κυοφορούνται.

Δημοσιεύθηκε στο www.capital.gr στις 10.07.13