Όλα είναι απλώς υπόθεση διαφοράς φάσης: ο “καλός μαθητής” της εσωτερικής υποτίμησης μετατρέπεται σε νέο εφιάλτη για τους Ευρωπαίους ιθύνοντες, έναν εφιάλτη που περιστρέφεται γύρω από τις λέξεις “μη εκπλήρωση στόχων”, “νέο πρόγραμμα στήριξης”, “κούρεμα χρέους”¨και ενδεχομένως “εκλογές”. Σαν να βρισκόμαστε στο 2011-2, αντί για το 2013, και σαν ο λόγος να γίνεται για την Ελλάδα και όχι για την μέχρι πρότινος “υποδειγματική” Πορτογαλία.

Βέβαια, των τροϊκανών ο εφιάλτης είναι δυνατόν με κάθε είδους πιέσεις και αναβολές να κρυφτεί κάτω από το χαλί για όσο ακόμη είναι δυνατόν. Αντίθετα ο εφιάλτης του μέσου Πορτογάλου (πραγματική ανεργία κοντά στο 20%, περικοπές, μαζική μετανάστευση κ.ο.κ.) δεν μπορεί να κρυφτεί, γεγονός που εξηγεί και το γιατί η χώρα της Ιβηρικής αποτελεί πλέον ένα “πολιτικό ατύχημα” εν αναμονή.

Με το πορτογαλικό ΑΕΠ να έχει συρρικνωθεί κατά 3% το 2012 (όπως ακριβώς αναμένεται να συμβεί και το 2013) και άρα την φορολογική βάση να περιορίζεται, ο στόχος για περιορισμό του δημοσιονομικού ελλείμματος μοιραία μένει διαρκώς ανεκπλήρωτος, ενώ τα όποια πρόσθετα μέτρα προορίζονται να βαθύνουν την ύφεση φέρνοντας την Πορτογαλία στη θέση ενός “σκύλου που κυνηγάει την ουρά του”.

Η κεντρική τράπεζα της Πορτογαλίας σε έκθεσή της εκτιμά ότι ο διαβόητος “δημοσιονομικός πολλαπλασιαστής” υπήρξε διπλάσιος του αναμενόμενου, όπως αντιστοιχεί σε μια μικρή ανοιχτή οικονομία.

Το δημόσιο χρέος εκτοξεύθηκε από το 93% του ΑΕΠ το 2010 στο 123% (η RBS εκτιμά ότι θα αγγίξει το 134% το 2015, περίπου όσο προέβλεπε το χειρότερο σενάριό της). Δεν πρόκειται βέβαια για “ελληνικά επίπεδα” χρέους, αλλά με δεδομένο το ότι το συνολικό χρέος (συμπεριλαμβανόμενου του ιδιωτικού) φθάνει το 370% του ΑΕΠ, η απόπειρα εξυγίανσης αποκλειστικά με αποπληθωριστικές επιλογές δεν έχει πιθανότητες επιτυχίας.

Το ΔΝΤ για άλλη μία φορά ελέγχει το παιχνίδι, εφόσον βάσει του καταστατικού του δεν μπορεί να εμπλέκεται σε πρόγραμμα διάσωσης εάν δεν είναι εξασφαλισμένη η βιωσιμότητα του χρέους και η κάλυψη για τους επόμενους 12 μήνες των χρηματοδοτικών αναγκών (οι οποίες στην περίπτωση της Πορτογαλίας υπολογίζονται σε 30 δισ. ευρώ για την περίοδο 2014-2015). Όταν μάλιστα το ίδιο το Ταμείο έχει ασκήσει δημόσια την αυτοκριτική του για την καθυστέρηση του ελληνικού PSI, αναρωτιέται κανείς έως πότε θα μπορούν οι Ευρωπαίοι ιθύνοντες να παριστάνουν ότι η αναδιάρθρωση χρέους αποτελούσε μια μοναδική και εξαιρετική περίπτωση.

Ωστόσο, ο ιδιωτικός τομέας έχει ήδη καλύψει τα νώτα του σε ό.τι αφορά την Πορτογαλία. Σύμφωνα, με τη Deutsche Bank, το πορτογαλικό δημόσιο χρέος των περίπου 200 δισ. ευρώ διακρατείται κατά 43% από την τρόικα, κατά 35% από εγχώριους επενδυτές (τράπεζες, ασφαλιστικά ταμεία) και κατά μόλις 22% από ξένους ιδιώτες.

Η συζήτηση που θα ξεσπάσει μετά τις γερμανικές εκλογές αναμένεται πολύ ενδιαφέρουσα – εάν βεβαίως το πορτογαλικό “πολιτικό ατύχημα” δεν έχει προκύψει νωρίτερα.

Το τοπίο θυμίζει Ελλάδα του φθινοπώρου 2011. Η γενική απεργία της 27 Ιουνίου και οι αλλεπάλληλες διαδηλώσεις καθιστούν σαφές ότι η αντοχή των Πορτογάλων απέναντι στη λιτότητα έχει εξαντληθεί – τη στιγμή ακριβώς που θα πρέπει να δρομολογηθούν νέες περικοπές ύψους 4.7 δισ. ευρώ και η “κινητικότητα” δεκάδων χιλιάδων δημοσίων υπαλλήλων.

Είναι σε αυτό το σημείο που ο συντηρητικός πρόεδρος της πορτογαλικής Δημοκρατίας Anibal Cavaco Silva, στην προσπάθειά του να εξασφαλίσει την απρόσκοπτη εφαρμογή του πορτογαλικού μνημονίου περιέπλεξε ακόμη περισσότερο τα πράγματα, τη στιγμή ακριβώς που η προηγούμενη πολιτική κρίση έδειχνε να έχει εκτονωθεί.

Η παραίτηση του υπουργού Οικονομικών και “αρχιερέα της λιτότητας” Vitor Gaspar είχε δώσει την ευκαιρία στον υπουργό Εξωτερικών και ηγέτη του μικρότερου συγκυβερνώντος κόμματος CDS-PP, Paolo Portas να διαφοροποιηθεί καταγγέλλοντας τη συνέχιση των ίδιων πολιτικών. Η απάντηση του πρωθυπουργού Pedro Passos Coelho ήταν να αναδιατάξει τους συσχετισμούς στον δεξιό κυβερνητικό συνασπισμό, προάγοντας τον Portas σε αντιπρόεδρο της κυβέρνησης και αναθέτοντάς του την ευθύνη συντονισμού της οικονομικής πολιτικής.

Όμως ο Πορτογάλος πρόεδρος απέφυγε να εγκρίνει τον ανασχηματισμό και αντ΄ αυτού ζήτησε με τηλεοπτικό διάγγελμά του την “πατριωτική δέσμευση” σε ένα “σχέδιο εθνικής σωτηρίας”, το οποίο θα μπορούσε να είναι “πολύ απλό στις τεχνικές λεπτομέρειές του”, όλων των πολιτικών δυνάμεων που στήριξαν το πρόγραμμα διάσωσης των 78 δισ. προκειμένου αυτό να ολοκληρωθεί απρόσκοπτα τον Ιούνιο 2014, οπότε και θα μπορούσαν να διεξαχθούν πρόωρες (κατά ένα χρόνο) βουλευτικές εκλογές.

Στόχος του προφανώς είναι το να δεσμεύσει όχι τα δύο κόμματα της Αριστεράς τα οποία διαρκώς ενισχύονται το Σοσιαλιστικό Κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, το οποίο προηγείται στις δημοσκοπήσεις και ζητά πρόωρες εκλογές. Έχει δε προσχωρήσει στην καταγγελία της λιτότητας παρά το ότι ήταν αυτό που οδήγησε την Πορτογαλία στο μνημόνιο. Μάλιστα μία πτέρυγά του υπό τον ιστορικό του ηγέτη Mario Soares εξετάζει ανοιχτά το ενδεχόμενο αποχώρησης από το ευρώ.

Το διάγγελμα του Cavaco Silva προκάλεσε πτώση του Χρηματιστηρίου της Λισαβώνας κατά 1,7% την Πέμπτη και άνοδο του επιτοκίου των δεκαετών πορτογαλικών ομολόγων στο 6,97%, ενώ εφημερίδες όπως η Publico κατήγγειλαν ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αποφάσισε να αναλάβει αυτοπροσώπως την εξουσία. Τα κόμματα διαβουλεύονται, ενώ όλοι πλέον απορούν πώς η χώρα μπορεί να αποφύγει το δεύτερο μνημόνιο και να επιτύχει έξοδο στις αγορές από το επόμενο έτος.

Δημοσιεύθηκε στο Κεφάλαιο στις 13.07.2013