Η δημόσια συζήτηση που άνοιξε το τελευταίο διάστημα γύρω από την αδειοδότηση των καναλιών έφερε στο φως μία σειρά ζητημάτων, που αφορούν είτε τις τοποθετήσεις των ίδιων των καναλαρχών και του ΣΥΡΙΖΑ, είτε το θυμικό και τις παρατηρήσεις των απλών τηλεθεατών, ζητήματα τα οποία πάνε αρκετά πιο βαθιά από απολήξεις τύπου «καλά κάνανε και τους κλείσανε» ή «όλοι ίδιοι είναι» –απολήξεις που δυστυχώς βάζουν τελεία, με απόλυτο τρόπο, σε μια συζήτηση που και η ίδια η Αριστερά θα έπρεπε να κάνει για το δημόσιο αγαθό της ενημέρωσης και εν γένει τη λεγόμενη «τέταρτη εξουσία».

Η αλήθεια είναι πως η πρώτη εικόνα που ξεπηδάει στο μυαλό, όταν αναφέρονται τα τηλεοπτικά κανάλια, είναι ένα όργιο παραπληροφόρησης, χειραγώγησης των τηλεθεατών και προσφοράς μιας εμπορευματοποιημένης μαζικής κουλτούρας. Το φαινόμενο κατά το οποίο καναλάρχες-εκπρόσωποι του μεγάλου κεφαλαίου, με δεσμούς με την πολιτική εξουσία και δυνατότητα επηρεασμού της, οι οποίοι επί σειρά δεκαετιών κατείχαν ημι-παράνομα τους τηλεοπτικούς σταθμούς και χρωστούσαν εκατομμύρια σε φόρους και ασφαλιστικές εισφορές, ενώ στηρίζονταν σε ανακυκλούμενα δάνεια που τους παρείχαν οι τράπεζες, είχαν τη δύναμη να διαμορφώνουν την κοινή γνώμη, προκαλεί την αυθόρμητη τοποθέτηση «καλά τους κάνανε».

Οι εικόνες του δημοψηφίσματος, για παράδειγμα, όταν ο κάθε Μπόμπολας εγκαλούσε, μέσω των ΜΜΕ που κατείχε,καθημερινά τον ελληνικό λαό,ο οποίος διεκδικούσε να ζήσει έξω από τη μέγγενη ενός χρέους που δεν δημιούργησε, είναι πολύ πρόσφατες –και πολύ αποκρουστικές. Ακριβώς πάνω σε αυτό το «κοινό αίσθημα» δικαίου απέναντι στην αθλιότητα των καναλιών έστησε ο ΣΥΡΙΖΑ τη ρητορεία του περί πάταξης της διαπλοκής, στην οποία επένδυσε όλο το διάστημα πριν και κατά τη διάρκεια της δημοπρασίας, μια ρητορεία που, στην πραγματικότητα, έχει πολύ περισσότερο βάθος απ’ όσο της αναγνωρίζεται.

Στην εποχή, λοιπόν, του «τέλους της διαπλοκής» δεν υπάρχει πλέον στο τηλεοπτικό τοπίο το Mega. Υπάρχει, όμως, ο Μαρινάκης, ο Καλογρίτσας, ο Αλαφούζος και ο Κυριακού· και τα ονόματα αυτά έχουν τη σημασία τους. Μέσα από τα πρόσωπα που πλειοδότησαν στη δημοπρασία των αδειών, αλλά και όσων συμμετείχαν με αξιώσεις (βλ. Σαββίδης), φαίνεται η προσπάθεια του ΣΥΡΙΖΑ να διαμορφώσει σταδιακά νέες σχέσεις με οικονομικά συμφέροντα που θα παρεμβαίνουν στα ΜΜΕ, καθώς και να επηρεάσει δυναμικά τη διαμόρφωση του πολιτικού και ιδεολογικού κλίματος. Έχει, λοιπόν, τη σημασία του το γεγονός ότι ο Μαρινάκης, εκπροσωπώντας μερίδες του εφοπλιστικού κεφαλαίου μπαίνει στο μιντιακό τοπίο. Άλλωστε, για το ΣΥΡΙΖΑ η επένδυση μέρους των μεγάλων κεφαλαίων από τον εφοπλισμό είναι πλευρά μιας στρατηγικής «ανάπτυξης», έστω και εάν μέχρι τώρα έχει δώσει προτεραιότητα στο ξεπούλημα προς τους Κινέζους και τη διασύνδεσή με τα σχέδιά τους για πρόσβαση στις Ευρωπαϊκές αγορές. Η ίδια η εμπλοκή του Σαββίδη στο παιχνίδι των αδειών, παρόλο που δεν ευοδώθηκε, σχετίζεται με την προσπάθεια δραστηριοποίησης ρωσικών κεφαλαίων στην ελληνική οικονομία αλλά και –προφανώς– με τα πολιτικά συμφέροντα που συνοδεύουν αυτήν την εμπλοκή. Από τη μεριά του, η επιστροφή στο προσκήνιο του Καλογρίτσα, ενός επιχειρηματία που συνέδεσε και παλιά το όνομά του με την Αριστερά και ο οποίος σήμερα παίρνει μερίδιο των δημόσιων έργων (αν και αφήνει απλήρωτους τους εργαζομένους του) δείχνει ότι και ο ΣΥΡΙΖΑ, επιδιώκει να έχει και μέσα μεγαλύτερης κομματικής επιρροής. Επομένως, μάλλον η αντι-διαπλοκή που ευαγγελίζεται ο ΣΥΡΙΖΑ αρχίζει και τελειώνει στο ξεκαθάρισμα του τηλεοπτικού τοπίου από ορισμένες ομάδες συμφερόντων αντίθετες με την υπάρχουσα κυβέρνηση, την επιλεκτική σχέση με ορισμένες μερίδες, αλλά και τη διαμόρφωση νέων ισορροπιών με ισχυρές μερίδες (π.χ. ο Μπόμπολας αποχωρεί από την τηλεόραση αλλά εξακολουθεί να παίρνει μεγάλα έργα), δυνάμει το ίδιο διαπλεκόμενες με τις προηγούμενες.

Το τρίτο σημείο αυτής της πολύ ενδιαφέρουσας συζήτησης είναι το πώς η κυβέρνηση διαχειρίζεται το λόγο για το υψηλό τίμημα της δημοπρασίας. Από τη στιγμή του τέλους της δημοπρασίας, ο δημόσιος λόγος του Τσίπρα περιστρέφεται γύρω από τη «νίκη» που πέτυχε η κυβέρνηση και τα 246 εκατομμύρια που κατοχύρωσε (σε αντίθεση, για παράδειγμα, με τα μόλις 18 εκατομμύρια που πήρε η ΝΔ ως αντάλλαγμα από τη DIGEA), ποσά τα οποία θα διανεμηθούν σε κοινωνικά ευπαθείς ομάδες. Βέβαια, τα 246 εκατομμύρια ευρώ είναι αυτά με τα οποία οι μεγαλοκαπιταλιστές - καναλάρχες εξαγόρασαν το δικαίωμά τους στην κατευθυνόμενη ενημέρωση και την κακής ποιότητας ψυχαγωγία. Πλέον, κανείς δεν μπορεί να τους πει κουβέντα εφόσον «πλήρωσαν». Ουσιαστικά, μια κυβέρνηση, που επιμένει ότι έχει «αναφορά στην αριστερά», δίνει πολιτική νομιμοποίηση και λόγο στις πιο επιθετικές ενίοτε και κυνικές μερίδες του κεφαλαίου, στην προσπάθειά της να χτίσει ένα πολιτικο-οικονομικό μπλοκ δικής της επιρροής.

Πολύ περισσότερο, θα έπρεπε να συζητηθεί το πώς η «θεσμική μεταρρύθμιση», που επίσης ευαγγελιζόταν ο ΣΥΡΙΖΑ για το καθεστώς των τηλεοπτικών σταθμών όλο το προηγούμενο διάστημα, δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένα ξαναμοίρασμα της πίτας, η διατήρηση και αναβάθμιση της δυνατότητας των επιχειρηματικών συμφερόντων να παρεμβαίνουν στο πολιτικό γίγνεσθαι της χώρας και το άνοιγμα της κυβέρνησης σε νέους κύκλους συμφερόντων. Άλλωστε, ξέρουμε ότι κανείς δεν αγοράζει τόσο ακριβά μια τηλεοπτική άδεια ούτε φτιάχνει ένα κανάλι για να «βγάλει λεφτά». Το κάνει για να ασκεί πολιτική επιρροή και να προωθεί συμφέροντα. Και είναι αρκετά δύσκολο να σκεφτούμε το πώς εννοείται διαφορετικά αυτή η «θεσμική μεταρρύθμιση», όταν αναφέρεται απλώς στον αριθμό των καναλιών που θα εκπέμπουν πανελλαδικά και στο αντίτιμο με το οποίο κατοχυρώθηκαν, αλλά δεν αναφέρεται στον έλεγχο αυτών των καναλιών, στην ποιότητα της ενημέρωσης και ψυχαγωγίας που αυτά θα προβάλλουν, στην τήρηση της δεοντολογίας και –κυρίως– στο εργασιακό καθεστώς αυτών που θα στελεχώσουν τις θέσεις εργασίας που ανοίγουν∙ όπως ακριβώς δεν ασχολήθηκε κανείς με τις χιλιάδες απολύσεις που απειλούνταν και με τις μειώσεις και καθυστερήσεις μισθών του εργατικού δυναμικού των καναλιών που σημειώθηκαν στο διάστημα πριν την δημοπρασία· όπως πολλοί δεν ασχολήθηκαν με τους εργαζόμενους της ΕΡΤ, πριν 3 χρόνια, που βρέθηκαν στο δρόμο.

Άρα, μάλλον, ήρθε η στιγμή και για την Αριστερά να μπει με πολύ πιο σοβαρούς όρους στη συζήτηση που διεξάγεται. Οι θυμικές τοποθετήσεις και η καταγγελιολογία εκκινούν συνήθως από σωστές παρατηρήσεις, αλλά δεν καταλήγουν σε απτές διεκδικήσεις. Εν ολίγοις, δεν μας ενδιαφέρει τόσο πολύ να αλλάξουν οι ιδιοκτήτες των ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών, ούτε στεκόμαστε εμβρόντητοι απέναντι στα εκατοντάδες εκατομμύρια που εξασφαλίστηκαν από αυτήν την αλλαγή. Ή μάλλον, μας ενδιαφέρουν όλα αυτά, αλλά μας ενδιαφέρουν κι ένα σωρό άλλα, που ο ΣΥΡΙΖΑ «ξέχασε» να αναφέρει.

Μας ενδιαφέρει να συζητήσουμε για δημόσια ΜΜΕ, ουσιαστικά ενημέρωση και ποιοτική ψυχαγωγία, κόντρα στην παραπληροφόρηση και τη χειραγώγηση. Μας ενδιαφέρει να συζητήσουμε για την αυτοδιαχείριση των δημοσίων αυτών καναλιών από τους ίδιους τους εργαζομένους. Το πείραμα της ERTopen και η ΕΡΤ3 αποτελούν μια πλούσια πηγή εμπειρίας και συμπερασμάτων (για παράδειγμα, η εκπομπή «Αντιδραστήριο» της ΕΡΤ3 αποτελεί αντιπαράδειγμα ενημέρωσης και σύνδεσης των ΜΜΕ με τα κοινωνικά εγχειρήματα, που προφανώς θα συνεχίσει να λείπει από τη «θεσμική μεταρρύθμιση» του Τσίπρα). Μας ενδιαφέρει η ποιότητα των κάθε είδους τηλεοπτικών εκπομπών και το πώς αυτές μπορούν να αποτελέσουν πηγή ψυχαγωγίας και κριτικής πολιτικοποίησης. Μας ενδιαφέρει το πώς η λεγόμενη «τέταρτη εξουσία» μπορεί να ασκείται από τον ίδιο το λαό και όχι προς φίμωση, τρομοκρατία και καταστολή του. Και δεν μας εκπλήσσει καθόλου το ότι σε μια διαδικασία που διήρκησε 70 συναπτές ώρες δεν βρέθηκε χρόνος να συζητηθούν και όλα αυτά τα σημαντικά ζητήματα.