Παίρνοντας ως ΑΡΑΝ την επιλογή να συμμετάσχουμε για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά στις διαδικασίες της Πρωτοβουλίας Βαλκάνιων φοιτητών (Balkan Students Initiative), ήρθαμε σε επαφή με αριστερές φοιτητικές συλλογικότητες πέντε χωρών προκειμένου, επάνω στην κοινή βάση της εφαρμογής των πτυχών της Συνθήκης της Μπολόνιας, να ανταλλάξουμε εμπειρίες, κοινωνικές πρακτικές και αναλύσεις για την κατάσταση της νεολαίας σήμερα, τις κυρίαρχες κατευθύνσεις στον χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και διάφορα κοινωνικά εγχειρήματα προκειμένου να ψηλαφίσουμε τα περιθώρια που υπάρχουν για κοινές κινήσεις, αγώνες και ευρύτερη συνεργασία.

Το φετινό κάλεσμα για την τέταρτη κατά σειρά συνεδρίαση της Balkan Students Initiative έγινε από την οργάνωση Iskra της Σλοβενίας, η οποία κάλεσε και εμάς να συμμετάσχουμε σε ένα τετραήμερο συζητήσεων για τα παραπάνω, με στόχο τη συγγραφή ενός κειμένου-κάλεσμα αγώνα στους Βαλκάνιους φοιτητές, καθώς και τον καθορισμό των επόμενων βημάτων της πρωτοβουλίας όσο αφορά τον εσωτερικό συντονισμό, την ενημέρωση και τις κοινές δράσεις.

Ένα εύλογο ερώτημα είναι γιατί επιλέγεται η γεωγραφική περιοχή των Βαλκανίων για μια τέτοια διεθνή συνάντηση. Η απάντηση δίνεται εύκολα για δύο λόγους, οι οποίοι ήταν παρόντες σε κάθε δεύτερη πρόταση κάθε συμμετέχοντα. Αφενός, το γεγονός ότι στα Βαλκάνια υπήρχαν κομμουνιστικά καθεστώτα τα οποία έχουν αφήσει το σημάδι τους στην πορεία αυτών των χωρών διαμορφώνει ένα ιστορικό παρόν που είναι δύσκολο να αγνοηθεί. Αφετέρου, γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, η θέση των συγκεκριμένων χωρών στον 21ο αιώνα δεν θα μπορούσε παρά να είναι στην οικονομική περιφέρεια ισχυρών κρατών, περιμένοντας τις επενδύσεις να έρθουν, επειδή σε μια συνέχεια του ΤΙΝΑ «η αθλιότητα του να σε εκμεταλλεύονται καπιταλιστές δεν είναι τίποτα μπροστά στην αθλιότητα του να μη σε εκμεταλλεύονται καθόλου».[1] Η παράλληλη ύπαρξη της ανάγκης να ορθωθούν λαϊκές αντιστάσεις σε αυτή την κίνηση μαζί με την απόδοση ενός σοβαρότατου πολιτικού στίγματος σε ό,τι τολμά να έχει κομμουνιστική αναφορά χαρακτηρίζει το πολιτικό σκηνικό στα Βαλκάνια. Οι δυνάμεις της αντίδρασης είναι ισχυρές, καθώς από τη συγκρότηση αυτών των κρατών, οι εθνικισμοί έχουν αποκτήσει μαζικά χαρακτηριστικά, ναρκοθετώντας το πεδίο αλλά και δίνοντας μια βαθύτερη πολιτική διάσταση σε μια Παμβαλκανική Πρωτοβουλία. Κι όμως, παρά τη σύντομη ιστορία της αριστεράς σε αυτές τις χώρες μετά την πτώση των καθεστώτων, τα πρώτα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα έχουν κάνει την εμφάνισή τους προσπαθώντας να καβαλήσουν το κύμα των σημαντικών κοινωνικών αντιστάσεων που επιχειρούν τα πιο ριζοσπαστικά κομμάτια να υψώσουν. Γι’ αυτόν τον λόγο μάλιστα δεν ήταν καθόλου τυχαίες οι συνεχείς ερωτήσεις για τις αναλύσεις που υπάρχουν σχετικά με τον ΣΥΡΙΖΑ και την πορεία του.

Η συνολικότερη εικόνα της νεολαίας στα Βαλκάνια είναι (βάσει και των παραπάνω) σε μεγάλο βαθμό ίδια, θέτοντας αντίστοιχα τα καθήκοντα των συντρόφων στη συγκυρία. Έλλειψη προοπτικών για τους νέους εργαζόμενους, ελαστικές σχέσεις εργασίας με μισθούς επιβίωσης, εισαγωγή διδάκτρων σε αρκετά τμήματα και γενικότερα πλήγματα στη δημόσια δωρεάν εκπαίδευση, αποσυγκρότηση του φοιτητικού σώματος, εφαρμογή πτυχών της Συνθήκης της Μπολόνιας, ενώ το μαζικό πανεπιστήμιο συνεχίζει να αποτελεί κατεύθυνση. Σε αυτό το έδαφος, κληθήκαμε να συζητήσουμε για πρωτοβουλίες που έχουν παρθεί στις χώρες μας στο πεδίο της επισφάλειας, για ζητήματα στέγασης ή ακόμα για το πώς δομούνται (όπου υπάρχουν) οι φοιτητικοί σύλλογοι και πώς μπορεί να οργανωθεί η πάλη εντός του φοιτητικού σώματος. Η αντιφασιστική πάλη και η αλληλεγγύη στους πρόσφυγες ήταν επίσης ζητήματα που απασχολούσαν τις πρακτικές τους με τον διαφορετικό τρόπο που μπορεί να ανοίγονται σε κάθε χώρα. Η συζήτηση επ’ αυτών μαζί με τη μεταφορά εμπειρίας από την Ελλάδα είχαν ένα ειδικό βάρος αν λάβει κανείς υπόψη του ότι οι περισσότερες από αυτές τις οργανώσεις δεν είναι σίγουρο ότι μπορούν να εξασφαλίσουν την αναπαραγωγή τους και άρα τη συνέχεια της ύπαρξής τους, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το βάθος των αναλύσεών τους για το κοινωνικό υποκείμενο ή τον ρόλο του πανεπιστημίου.

Η κοινωνική πραγματικότητα που μεταφέρθηκε από κάθε χώρα ήταν η ίδια με διαφορετικές αποτυπώσεις. Ίδια ήταν και η απογοήτευση που μεταφερόταν για κάποιες προσπάθειες του τελευταίου διαστήματος ή η αναζήτηση ενός άλλου σημαινόμενου για τη λέξη «αριστερά», πέραν όσων αναπαράγουν ηττημένες αντιλήψεις. Τούτοι οι προβληματισμοί δεν είναι προσωπική υπόθεση της εν Ελλάδι ριζοσπαστικής αριστεράς και αυτό είναι που πρέπει να γίνεται αντιληπτό, τόσο στην κατεύθυνση της αναζήτησης ενός κοινωνικά χρήσιμου και νικηφόρου πολιτικού σχεδίου όσο και στην κατεύθυνση της αναγκαιότητας να οικοδομηθούν σχέσεις με αγωνιστές από άλλες χώρες.

Αυτή η συγκροτημένη επαφή με ξένες συλλογικότητες οι οποίες έχουν άλλες αναπαραστάσεις και προσπαθούν τώρα να βρουν τον βηματισμό τους δεν μπορεί παρά να βάζει και σε εμάς τους ίδιους το συνολικότερο ερώτημα του πώς και σε ποιο πλαίσιο αντιλαμβανόμαστε ότι θα έπρεπε να συγκροτούνται οργανωμένα διεθνείς δεσμοί με το ριζοσπαστικό δυναμικό άλλων χωρών. Η εικόνα ωστόσο σίγουρα ήταν ενθαρρυντική με τον δικό της τρόπο. Τι μπορεί να κάνουν πάνω από ένα τραπέζι συγγραφής κειμένου ένας τροτσκιστής μαζί με τρεις ανένταχτους από τη Σερβία, μια φεμινίστρια κι ένας ριζοσπάστης οικολόγος από τη Σλοβενία, ένας Αυστριακός punk vegetarian, δύο Σκοπιανές και πέντε Αλβανοί, που άργησαν γιατί διώκονται ποινικά για τις πολιτικές τους δράσεις; Μπορεί να ακούγεται σαν ένα μπερδεμένο ανέκδοτο ή σενάριο κωμωδίας, αλλά από όλους αυτούς κανείς δεν ήρθε να πλασάρει την αλήθεια του. Καθένας ρωτούσε με πραγματική ανησυχία τους υπόλοιπους, όχι για να επαληθευθεί, αλλά για να μάθει, έτσι ώστε αυτή η συλλογική αναζήτηση που καλούμαστε να κρατήσουμε ενεργή, να πάει τους αγώνες μας ένα βήμα πιο μπροστά κι ένα βήμα πέρα από τα σύνορά μας, τόσο τα χωρικά, όσο και τα πολιτικά.

Ο τίτλος του κειμένου «ZA PROSTI TRG » είναι εμπνευσμένος απο ένα γκράφιτι στο Πανεπιστήμιο της Λιουμπλιάνας και σημαίνει «Για την ελεύθερη αγορά».