Το λυκόφως της μεταπολίτευσης και ο πόλεμος των Θεών της Αλλαγής

Έχουν περάσει μόλις 4 μήνες από το δημοψήφισμα και 5 χρόνια από τις πλατείες. Κι όμως για πολλούς και πολλές από μας φαίνεται σα να πέρασε ένας αιώνας. Διαφορετικές αφετηρίες, διαφορετικές προσδοκίες, διαφορετικοί στόχοι αλλά με μια κοινή συνισταμένη: την ελπίδα για ένα διαφορετικό αύριο. Μια ελπίδα που ηττήθηκε μια εβδομάδα μετά το δημοψήφισμα και τσακίστηκε στις τελευταίες εκλογές. Δεν υπάρχει μεγαλύτερο βασανιστήριο για τη νέα γενιά από μια ελπίδα χωρίς αντίκρισμα.

Σε λίγες μέρες έρχεται και η επέτειος του Πολυτεχνείου. Τα ήθη και τα έθιμα της αριστεράς επιβάλουν τα πλαίσια που εισηγείται στους συλλόγους και τα σωματεία να ξεκινούν με το «φέτος το πολυτεχνείο είναι πιο επίκαιρο από ποτέ». Όχι όμως σύντροφοι και συντρόφισσες, φίλοι και φίλες, φέτος το πολυτεχνείο δεν θα ναι πιο επίκαιρο από ποτέ…

Ψωμί;

Ψωμί χωρίς δουλειά και εργασία με δικαιώματα δεν υπάρχει. Ή αν υπάρχει είναι βρώμικο ψωμί (Σαββόπουλος, 1977) όπως αυτό που μοίραζαν οι κλαδικές του ΠΑΣΟΚ λίγα χρόνια μετά την μεταπολίτευση. Άρα ούτε πριν ήταν επίκαιρο. Γιατί το ψωμί που βγήκε από το φούρνο μύριζε ρουσφέτια και συναλλαγές. Πόσο μάλλον σήμερα. Που δεν υπάρχει ούτε για δείγμα. Η όποια προοπτική εξανεμίστηκε λίγους μήνες πριν.

Παιδεία;

Η μόρφωση συνδέεται με την εντατικοποίηση και την στροφή στον ατομικό δρόμο. Νεκρά πανεπιστήμια με νεκρά χαμόγελα. Νεκρά σχολεία. Γεμάτα φροντιστήριο. Η πρόσβαση σε περαιτέρω γνώση (μεταπτυχιακά, διδακτορικά) προορίζεται για όσους και όσες μπορούν να πληρώσουν τα αντίστοιχα δίδακτρα. Βέβαια η ιδιωτική παιδεία υπάρχει χρόνια. Ούτε τότε ήταν επίκαιρη. Απλά το καταλάβαιναν λίγοι που δεν είχαν τότε πρόσβαση και κινούταν στο αθέατο περιθώριο. Τώρα όμως το περιθώριο αρχίζει να γίνεται πιο μαζικό.

Ελευθερία;

Καταστολή, πειθάρχηση, φράχτης του Έβρου. Ελευθερία σε τι; Στην κατάθλιψη ή στη μετανάστευση για το εξωτερικό; Όντως τα σύνορα δεν έχουν κλείσει προς το παρόν τουλάχιστον για τους έχοντες ελληνική ταυτότητα.

Εμπρός για της γενιάς μας τα πολυτεχνεία;

Άραγε τι απέμεινε λοιπόν από το σύνθημα; Τίποτα που να χρειαστεί να υπερασπιστούμε. Η παράδοση της αριστεράς να ηρωοποιεί αγώνες και να τους βάζει στη βιτρίνα που κάθε φορά τη βολεύει ήρθε η ώρα να τελειώσει. Η παράδοση της αριστεράς που θυμάται την πεσμένη πόρτα και όχι το «Καραμανλής ή Τανκς» ή το ενιαίο αντιδικτατορικό μέτωπο (με τη δεξιά και το Μαρκεζίνη για… εκλογές) ήρθε η ώρα να τελειώσει. Ο αγώνας της εξέγερσης του Πολυτεχνείου (και όχι της μεταπολίτευσης) ηττήθηκε. Γιατί εν πολλοίς η αριστερά συμβιβάστηκε με το τρίπτυχο ενός συνθήματος που ώθησε στην ενσωμάτωση του ρεφορμισμού από τους υποτελείς. Το μόνο που έμεινε τα χρόνια που ακολούθησε είναι η ελπίδα που πάντα πεθαίνει για μια αλλαγή. Και τελικά κατέληξε να σκιαγραφεί μια μάχη μεταξύ του εκάστοτε φορέα της αλλαγής. Η μάχη του παλιού (θεού της αλλαγής) με τον νέο (θεό της αλλαγής).

Ένα κόλπο για δύο

Η πολιτική των αντισταθμιστικών μέτρων, της υπεράσπισης των δικαιωμάτων θυμίζει το παλιό «κόλπο για δύο». Ένας εμφανίζεται στο κοσμηματοπωλείο για να πουλήσει «αναγκαστικά» λόγω κάποιας ατυχίας ένα κόσμημα συναισθηματικής αξίας ενώ την ίδια ώρα εμφανίζεται… τυχαία ένας έτοιμος να το αγοράσει. Ελπίδες και μνημόνιο. Δήθεν μάχες και απάτη. Ένας στυμμένος αγώνας που κερδίζουν και οι δύο που είναι στο κόλπο και χάνουν αυτοί και αυτές που μπήκαν στην μάχη για να τους υπερασπιστούν. Το κόλπο για δύο συμπυκνώνεται στη συγκυρία στη μάχη του παλιού με το νέο. Η ίδια αυτή η μάχη παράγει νέους «Θεούς» πάνω στα πτώματα ανθρώπων που αγωνίστηκαν σε ένα στημένο τελικά πόλεμο, αντλώντας έμπνευση από μια ελπίδα.

Όλες πληγώνουν, η τελευταία σκοτώνει

Εκτός από τις ώρες που είναι η κανονική απάντηση στο γρίφο, θα μπορούσε να είναι και οι ελπίδες. Ολόκληρες γενιές επένδυσαν (με λανθασμένο από ότι φαίνεται) τρόπο σε προσδοκίες που συνεχώς διαψευδόταν αφού πρώτα έδιναν με όλο τους το είναι τη μάχη για αυτή την ελπίδα. Σε κάθε διάψευση ένα κομμάτι στρεφόταν στον ατομικό δρόμο, την απομόνωση ή την μετανάστευση. Ένα άλλο κομμάτι όμως, κυρίως προερχόμενο από αριστερούς αγωνιστές, επέλεξε να μείνει και να παλέψει. Με αποκορύφωμα την μεγάλη σύγκρουση του δημοψηφίσματος. Ίσως από τις λίγες μάχες στην οποία δε μπορούσε να εφαρμοστεί το κόλπο για δύο (και γι’ αυτό το αποτέλεσμα της το φοβήθηκαν τόσο). Παρόλα αυτά η τελευταία ελπίδα, που ήρθε και έφυγε, σκότωσε και αυτό το κομμάτι.

Η λάμψη κάθε εξέγερσης είναι όντως παντοτινή

Η λάμψη κάθε εξέγερσης όμως, όχι κάθε συμβιβασμού. Γι’ αυτό φέτος ειδικά το πολυτεχνείο δεν πρέπει να ναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Γιατί το ψωμί, η παιδεία και η ελευθερία δε θα ναι ποτέ προϊόντα συμβιβασμού σε διλλήματα όπως το «Καραμανλής ή Τανκς» ή «Ευρώ ή χρεοκοπία». Γιατί ποτέ δε θα λυθούν όσο επιλέγουμε διλλήματα που οδηγούν στην ασφάλεια. Ούτε όσο επιλέγουμε αγώνες που καταλήγουν σε ηρωικές μεν, ήττες δε. Χρειαζόμαστε μάχες για τις ανάγκες μας, πολέμους και θυσίες για τον εαυτό μας και όχι για την ανάδειξη μιας νέας πολιτικής θεότητας.

Μια θυσία για τους εαυτούς μας

Πολλές φορές θυσιάσαμε πράγματα για άλλους ή για αγώνες που τελικά το αποτέλεσμα καλλιεργούσε πλαστικές σημαίες και ψεύτικους θεούς. Ήρθε η ώρα να θυσιάσουμε τον εαυτό μας για τον εαυτό μας για να μπορέσουμε οι ίδιοι να γίνουμε «Θεοί» και όχι να δημιουργήσουμε έναν για να τον λατρέψουμε. Ακόμα και αν αυτός ο Θεός δεν είναι πρόσωπο όπως το πολυτεχνείο. Ας θυσιάσουμε τουλάχιστον αυτή τη φορά τις αποτυχίες μας για τον εαυτό μας.

Το περιθώριο

Ήρθε λοιπόν η ώρα (τώρα που είμαστε και περισσότεροι) να κινηθούμε στο περιθώριο. Να πιστέψουμε ότι το περιθώριο μπορεί να δημιουργήσει πολιτική και όχι μόνο να δέχεται πολιτική. Πως όμως; Από τα πολύ βασικά: οι ανάγκες μας δημιουργούν συλλογικότητες και αντιστάσεις και όχι το αντίθετο. Οι διεκδικήσεις μας δημιουργούν μάχες και στρατόπεδα και όχι τα στρατόπεδα μάχες. Και τελικά, οι μάχες με τα στρατόπεδα που θα έχουν δημιουργήσει, χρειάζονται οργάνωση για να διευρύνουν το πεδίο των μαχών. Γι’ αυτό χρειάζεται και ο κομματικός φορέας: για να απορροφά και να αναδιανέμει τις αντιστάσεις, όχι απλά να τις εκπροσωπεί ή να τις κεφαλαιοποιεί. Και από αυτό κι αν δεν είχαν στο Πολυτεχνείο…

Αυτός ήταν εγώ, εγώ δεν είμαι αυτός
Καθένας και καθεμία αναπροσαρμόζεται στη συγκυρία και το μέρος. Μένει να διαλέξουμε ποιος θέλουμε να ‘μαστε. Ο απατεώνας ή ο αυθεντικός. Ο ηττημένος ή ο νικητής. Ποτέ δε μας είχαν πει ότι θα ήταν εύκολα. Και πάραυτα μαχόμασταν. Έχουμε την επιλογή να το ξεχάσουμε. Στο πολυτεχνείο πολλά αναπροσαρμόστηκαν. Αν χρειάζεται για κάποιο λόγο να κατέβουμε στην φετινή πορεία είναι ενάντια στο «Πολυτεχνείο» και τη μεταπολίτευση. Ας σταματήσουμε να θαυμάζουμε αγώνες άλλων και ας θυμηθούμε ότι κάποτε δίναμε και εμείς. Και μάλιστα πιο πετυχημένους. Ίσως μάλιστα αν καταλαβαίναμε την επιτυχία τους έγκαιρα να μη χρειαζόμασταν να θυσιάσουμε την κάθε επιτυχία μας για άλλους.

Ακόμα και το τίποτα δε διαρκεί για πάντα
Επίσης, πέρασαν σχεδόν δέκα χρόνια από το φοιτητικό κίνημα του 2006-07. Άραγε τότε για τι αγωνιζόμασταν; Περιμέναμε κάποια μεγάλη ανατροπή; Είχαμε κάποια μεγάλη ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον; Ή απλά αγωνιζόμασταν με πάθος για αυτά που πιστεύαμε, ακόμα και αν περιμέναμε ότι θα χάσουμε. Και στο τέλος κερδίσαμε… Το πάθος για το δίκιο του αγώνα είναι απαραίτητο να επανέλθει. Για να σταματήσουμε να βλέπουμε φίλους και συντρόφους να χάνονται. Υπάρχουν στιγμές που από την κούραση μιας μάχης των μαχών, διαλέγουμε το τίποτα. Ακόμα και το τίποτα όμως δε διαρκεί για πάντα. Εξάλλου ο δρόμος και οι αγώνες μας οδήγησαν στην αριστερά και όχι η αριστερά στους δρόμους και τους αγώνες. 
ΥΓ: Οι υπότιτλοι και το πνεύμα του άρθρου είναι δανεισμένα από το βιβλίο American Gods του Neil Gaiman

Ο Πάνος Χριστοδούλου είναι μέλος της ΑΡΚ και Πολιτικής-Πολιτιστικής Λέσχης Εκτός/Γραμμής Πάτρας