Για μεγάλο διάστημα και με σχετικά υπόγειο τρόπο (υποτελή προφανώς στη συζήτηση για την αξιολόγηση, τις μεταρρυθμίσεις κ.λπ.) διεξάγεται μια έντονη και ταυτόχρονα αρκετά επικίνδυνη συζήτηση για την εκπαίδευση. Οι πρωτοχρονιάτικες δηλώσεις του πρωθυπουργού έβαζαν στην ατζέντα την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και δήλωναν αποφασιστικά μια κατεύθυνση για αναδιαρθρώσεις στα κομβικά σημεία του δημόσιου σχολείου και πανεπιστημίου.

Η σημειολογία των προσώπων και των γεγονότων είναι αποκαλυπτική: συνεχείς συνεδριάσεις στην επιτροπή μορφωτικών υποθέσεων της βουλής με άνοιγμα της «συζήτησης» σε πλήθος κοινωνικούς φορείς, αλλεπάλληλες σύνοδοι πρυτάνεων ΑΕΙ και ΤΕΙ, τόνωση της λειτουργίας του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ), ένα νομοσχέδιο «σκούπα», όπως χαρακτηρίστηκε, που ρύθμιζε μια σειρά εκκρεμοτήτων αλλά κατά βάση προδιέγραφε μια κατεύθυνση και μια υπερκομματική συνάντηση στην Τεχνόπολη με πάνελ την Άννα Διαμαντοπούλου, τον Θεόδωρο Φορτσάκη, τον Κώστα Γαβρόγλου και μια σειρά άλλα πρόσωπα με στόχο να υπερβούν διαφωνίες σε μια υπερπρόταση για την παιδεία (εκδήλωση η οποία κάτω από την πίεση του κινήματος ακυρώθηκε).

Σε ποια φάση βρισκόμαστε τώρα;

Ο διάλογος για την παιδεία έχει σε έναν βαθμό ολοκληρωθεί και γίνεται η τελική επεξεργασία από το ΙΕΠ προκειμένου αρχές Απριλίου, όπως έχει εξαγγείλει ο υπουργός, να τεθεί στη δημόσια διαβούλευση.

Όπως έχει διαμορφωθεί η συζήτηση, μπορούμε να διαγνώσουμε ορισμένες κατευθυντήριες γραμμές γύρω από την κίνηση του υπουργείου, οι οποίες έχουν ως κέντρο την ενίσχυση της διά βίου μάθησης με σκοπό την επίτευξη του ευρωπαϊκού στόχου του 15%. Η ενίσχυση της διά βίου μάθησης έρχεται στο τοπίο της εργασιακής απορρύθμισης που επικρατεί να εγκαθιδρύσει το καθεστώς της μαθητείας, του υποκατώτατου μισθού, της ατομικής σύμβασης εργασίας.

Η θεσμοθέτηση μιας σειράς μεταβατικών περιόδων για να καλυφθεί το κενό από την εκπαίδευση στην ένταξη στην παραγωγή είτε σε μεταλυκειακό είτε σε μεταπροπτυχιακό στάδιο υπονομεύουν τους ήδη δυσμενείς όρους ένταξης των νέων στην παραγωγή. Η θεσμοθέτηση της μαθητείας μετά τα ΕΠΑΛ, η απόδοση επαγγελματικών τίτλων μέσω πιστοποιήσεων, η ενίσχυση της πρακτικής άσκησης στα προπτυχιακά προγράμματα σπουδών, των μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών και των ερευνητικών προγραμμάτων στα πανεπιστήμια δημιουργούν εκείνα τα πεδία που νέοι απόφοιτοι θα περνούν μεγάλο διάστημα της ζωής τους χωρίς ακριβώς εργασιακά δικαιώματα, απολαβές και προοπτική.

Μια σειρά από μέτρα που θα περιλαμβάνει το νομοσχέδιο που ετοιμάζει το Υπουργείο Παιδείας είτε προετοιμάζουν είτε υλοποιούν την παραπάνω λογική. Βέβαια οι αλλαγές προς αυτή την κατεύθυνση επηρεάζουν πλέον ανοιχτά και το σχολείο. Κυρίαρχη αλλαγή που προδιαγράφεται είναι η αλλαγή στον τρόπο αποφοίτησης από το λύκειο - εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η κυβέρνηση επενδύει πολιτικά σε αυτή την αλλαγή (όπως και σε κάθε κυβέρνηση) γιατί καθορίζει ένα πολύ σημαντικό στοιχείο προσδοκίας της μαθητικής νεολαίας και μπορεί να το μετασχηματίσει με τέτοιον τρόπο ώστε να αμβλύνει τη βίαιη διάψευση της προσδοκίας που έχει σήμερα ένας νέος άνθρωπος.

Η αλλαγή όπως έχει περιγραφεί από το περσινό πόρισμα του εθνικού διαλόγου για την παιδεία στόχο έχει να αμβλύνει τη σημασία των πανελλαδικών και να ενισχύσει την ατομική βούληση του μαθητή και της μαθήτριας για τη σχολή που προτιμά. Όπως έχει δηλώσει ο Γαβρόγλου, πρέπει να «αποδραματοποιηθούν» οι πανελλήνιες, να μην απασχολούν τόσο έντονα την κοινή γνώμη και κυρίως να μη δημιουργούν πολιτικό κόστος στην εκάστοτε ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας. Στην αδυναμία τους να ανταποκριθούν στην προσδοκία της νεολαίας, κράτος και Υπουργείο Παιδείας επιχειρούν να μετατοπίσουν την ευθύνη (στην ανεξάρτητη επιτροπή θεμάτων, στην επιλογή από τα πανεπιστήμια). Έτσι προκρίνουν τόσο τη δημιουργία ανεξάρτητης αρχής που θα διεξάγει τις εξετάσεις όσο και το επιπλέον φίλτρο σε ένα εισαγωγικό έτος στα πανεπιστήμια (και μετά από αυτό στην εισαγωγή στο τμήμα με νέες εξετάσεις).

Αν επιχειρήσουμε μια εκτίμηση, αυτή είναι ότι το ενδεχόμενο της αναδιαμόρφωσης του πρώτου έτους των σχολών είναι μια μεταρρύθμιση που απαιτεί πολύ χρόνο ζυμώσεων και πρακτικής εφαρμογής αλλά αποτελεί μακροπρόθεσμο στόχο της πολιτικής της κυβέρνησης και της Ε.Ε., όσο και η καθολικότερη υλοποίηση της διά βίου μάθησης.

Στην παρούσα συγκυρία όμως εντονότερα παρουσιάζονται ορισμένες αλλαγές που είτε τίθενται ρητά στο τραπέζι είτε έχουν τεθεί ήδη. Αυτές σχετίζονται τόσο με ρυθμίσεις που αφορούν την απόσπαση επαγγελματικών τίτλων από τα πτυχία σε διάφορες σχολές (μητρώα ιδιωτικών έργων στους μηχανικούς, διδακτική και παιδαγωγική επάρκεια στις καθηγητικές σχολές) όσο και με την παγίωση και την έμφαση των μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών και των ερευνητικών. Πολλές κινητοποιήσεις έγιναν από τους φοιτητικούς συλλόγους γύρω από αυτά ένα προηγούμενο διάστημα, σε μια προσπάθεια κατοχύρωσης θέσεων ενάντια στην κατεύθυνση περαιτέρω υπονόμευσης της εργασιακής προοπτικής των αποφοίτων.

Στους μαθητικούς χώρους έχει συγκροτηθεί επίσης μια γενικευμένη εναντίωση αλλά και καλέσματα για κινητοποιήσεις. Η κατάργηση των επαναληπτικών εξετάσεων στις πανελλαδικές (και η υποχώρηση στο να γίνουν τον Σεπτέμβριο), η μεταφορά των ενδοσχολικών εξετάσεων πριν από τις πανελλαδικές, όσο και η πρόσφατη μείωση των θέσεων εισαγωγής στις υψηλόβαθμες σχολές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης είναι σημεία που αναπόδραστα δυσχεραίνουν τους μαθητές και τις μαθήτριες. Στην πραγματικότητα (τελευταία στιγμή), πριν από τις πανελλήνιες εξετάσεις το Υπουργείο αποφασίζει να συγκρουστεί με την προσδοκία των μαθητών και των μαθητριών.

Παρά το συναινετικό προφίλ που επιδιώκει να χτίσει ο Γαβρόγλου, έπειτα από μια σειρά κινήσεων είναι φανερό πως οι επιλογές του δεν περνούν αθόρυβα. Οι μαθητές και οι μαθήτριες έχουν κάνει αρκετές κινητοποιήσεις μετρώντας και μικρά αποτελέσματα, ενώ οι φοιτητικοί σύλλογοι αρχίζουν να μπαίνουν σε τροχιά εναντίωσης. Η ίδια η συγκυρία αναδεικνύει τη δυνατότητα το μαθητικό και φοιτητικό δυναμικό να κοινωνήσουν τις ανησυχίες τους για το «τι κάνουμε μετά τις πανελλήνιες», «τι κάνουμε μετά το πτυχίο», και να έρθουν σε ρήξη με τη διάψευση που προσπαθεί να επιβάλλει το υπουργείο.

Στις 22 Μαρτίου στο Υπουργείο Παιδείας στις 12:00 υπάρχει κινητοποίηση μαθητών, μαθητριών και φοιτητικών συλλόγων. Είναι σημαντικό αυτή η κινητοποίηση να αποτελέσει το έναυσμα που θα δώσει συνέχεια, έμπνευση θα αναδείξει τους κοινούς προβληματισμούς και άγχη.

Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσουμε να δώσουμε ραντεβού για τις 30 Μαρτίου ξανά στο Υπουργείο παιδείας στις 12:00 μαθητές, μαθήτριες και φοιτητικοί σύλλογοι που ήδη μπαίνουν σε τροχιά κινητοποιήσεων, τόσο εντός όσο και εκτός Αθήνας.

Με τα μάτια στραμμένα στις πραγματικές ανησυχίες, το στοίχημα μπορεί να παιχτεί.