Αρκετά χρόνια τώρα υπάρχει ένα διαρκές ερώτημα σε σχέση με τη νεολαία, τις δυνατότητες να συγκροτηθεί, να βγουν κινήματα που να τη συσπειρώνουν. Η βίαιη συμπίεση των πληττόμενων στρωμάτων εν μέσω κρίσης συνοδεύτηκε από μια σειρά κοινωνικούς αγώνες την προηγούμενη περίοδο, αλλά άφησε έναν μεγάλο απόντα: τη νεολαία, και ειδικά τις φοιτήτριες και τους φοιτητές. Η απουσία αυτή είχε να κάνει με το σχετικό πάγωμα κεντρικών αναδιαρθρωτικών κινήσεων από την πλευρά του Υπουργείου Παιδείας. Οι περισσότερες αλλαγές αφορούσαν κυρίως την επιμέρους υλοποίηση των ψηφισμένων διατάξεων του νόμου Διαμαντοπούλου-Αρβανιτόπουλου από τα τμήματα και τις συγκλήτους. Σε όλη αυτή τη –σχετικά– νεκρή από νομοθετικές πρωτοβουλίες περίοδο 2012-16, τα ιδρύματα προσαρμόστηκαν στη νέα πραγματικότητα των μειωμένων προϋπολογισμών, της έλλειψης προσωπικού, της εντατικοποίησης των όρων φοίτησης κ.λπ., κινήσεις που έγιναν παράλληλα με τις συνολικές αναδιαρθρώσεις στην εργασία.

Έπειτα από δύο αποτυχημένες νομοθετικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, ο νόμος Γαβρόγλου ψηφίζεται διαμορφώνοντας σταδιακά πεδίο δόξης λαμπρό για τον ΣΥΡΙΖΑ, καθώς αποσπά συναίνεση στο «μη χείρον βέλτιστον» για το νέο πανεπιστήμιο και ΤΕΙ, που ευθυγραμμίζονται και συγχρονίζονται πλήρως με τους ρυθμούς και τις απαιτήσεις της άγριας κατάστασης που επικρατεί στους εργασιακούς χώρους.

Η πιο απτή κίνηση της κυβέρνησης είναι η εκπαιδευτική αναδιάρθρωση στα ΤΕΙ, που περιλαμβάνει μια συνολική πρόταση για συγχωνεύσεις τμημάτων ΤΕΙ ή ΑΕΙ και ΤΕΙ ανά γεωγραφική περιφέρεια (όπως η συγχώνευση ΑΕΙ-ΤΕΙ Ιονίου, ενάντια στην οποία έχουν υπάρξει ήδη αντιδράσεις). Στο πλαίσιο αυτό, χαρακτηριστική είναι η επικείμενη δημιουργία του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής (ΠΔΑ), που προκύπτει από τη συγχώνευση των δύο ΤΕΙ Αττικής (Αθήνας-Πειραιά), καθώς και από μια σειρά συγχωνεύσεων και καταργήσεων τμημάτων. Το νέο ίδρυμα θα περιλαμβάνει 21 τμήματα, από τα 37 που υπάρχουν αυτή τη στιγμή και στα δύο ΤΕΙ. Ο αριθμός των νέων τμημάτων προκύπτει από μια αξιολόγηση βάσει διάθεσης ή μη κριτηρίων για την ένταξή τους στο ΠΔΑ. Η αξιολόγηση αυτή θεωρητικά έχει λήξει, αλλά πρακτικά παραμένει μετέωρο το αν θα είνα όντως έτσι ο τελικός αριθμός των τμημάτων.

Η κίνηση αυτή δεν μπορεί παρά να θεωρηθεί συνέχεια του σχεδίου «Αθηνά», μόνο που σήμερα επιχειρείται να αποσπαστεί πολύ βαθύτερα συναίνεση και από τους φοιτητές και από το καθηγητικό σώμα. Δεν αποτελεί απλώς μια κίνηση κατάργησης ή/και συγχώνευσης σχολών, αλλά υπόσχεται μια «ποιοτική αναβάθμιση» σε πανεπιστήμιο. 

Όλο αυτό βέβαια είναι κενό γράμμα αν αναλογιστούμε όλη την πορεία των αναδιαρθρώσεων στα ΤΕΙ. Πριν από τη δημιουργία των ΤΕΙ υπήρχαν αντίστοιχα διετή ή τριετή προγράμματα σπουδών, τα λεγόμενα ΚΑΤΕΕ, τα οποία στη συνέχεια αντικαταστάθηκαν από τα ΤΕΙ. Σήμερα τα τμήματα «που δεν προϋποθέτουν τα κριτήρια για την ανωτατοποίηση» ενδέχεται να αποτελέσουν ένα «μικρό ΤΕΙ», καταλήγοντας τους σε διετή προγράμματα σπουδών. Τα κριτήρια που τίθενται, και η «αξιολόγηση» την οποία περνούν τα τμήματα των ΤΕΙ, δεν είναι παρά η προσπάθεια να νομιμοποιηθούν οι επιλογές για υποστελέχωση-υποχρηματοδότηση και επαγγελματική υποβάθμιση που έχουν πάρει τα υπουργεία όλα τα προηγούμενα χρόνια. Την ίδια στιγμή, καμία αναβάθμιση δεν συμβαίνει, αφού κάθε ίδρυμα-σχολή συνεχίζει να κατανέμει το δυναμικό του με πολύ συγκεκριμένο τρόπο στην παραγωγή. Όσες και όσοι αποφοιτούν από τα ΤΕΙ αφενός στελεχώνουν κυρίως μεσαίες και χαμηλές θέσεις εντός της ιεραρχίας της παραγωγής, αφετέρου διατηρούν όλα τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης ελαστικής και επισφαλούς εργασίας, με αποτέλεσμα να συνιστούν ένα ιδιαίτερα ευάλωτο και υπό εκμετάλλευση εργατικό δυναμικό, κάτι που η αλλαγή του ονόματος του ΤΕΙ δεν διαφοροποιεί επ’ ουδενί. 

Το νομοσχέδιο Γαβρόγλου από τη μία «πανεπιστημιοποιεί» τα ΤΕΙ και ταυτόχρονα δημιουργεί διετή προγράμματα σπουδών. Ο κοινός τόπος βέβαια και των δύο κινήσεων είναι ότι τόσο η αναβάθμιση όσο και τα νέα προγράμματα δεν κατοχυρώνουν σε κανέναν δικαιώματα στην αγορά εργασίας, ούτε δημιουργούν τους όρους ώστε αυτά να μπορούν μελλοντικά να διεκδικηθούν. Οι καταργήσεις οδηγούν στον σταδιακό αφανισμό των επιστημονικών αντικειμένων από τον χάρτη του επαγγέλματος, αφού τα επαγγελματικά δικαιώματα δεν θα έχουν κανένα αντίκρισμα στην αγορά εργασίας. Από την άλλη, εντός των συγχωνευμένων τμημάτων δημιουργούνται κατευθύνσεις που εξειδικεύουν τα προγράμματα σπουδών και έχουν αποτέλεσμα τη μετακύληση ουσιαστικά των σπουδών σε κύκλους μετεκπαίδευσης, άρα ως επόμενο τη διάσπαση των πτυχίων και τη μείωση των επαγγελματικών δικαιωμάτων. Σε αυτό το τοπίο, η ανάγκη για συνεχή κατάκτηση προσόντων με σκοπό τη δημιουργία ενός «ισχυρού» ατομικού φακέλου προσόντων (μεταπτυχιακά, σεμινάρια, ιδιωτικές σπουδές ή ακόμη και ECTS) θα είναι ο μόνος δρόμος για την αγορά εργασίας. Έτσι οι απόφοιτοι μπαίνουν σ’ ένα αέναο κυνήγι προσόντων, όπου ο ανταγωνισμός οξύνεται για το ποιος θα είναι καλύτερος και ποιος όχι, δημιουργώντας αρχικά μια λογική διά βίου μάθησης και επανακατάρτισης και στη συνέχεια αποφοίτους πολλών ταχυτήτων.

Αυτές είναι και οι βασικές αιχμές με τις οποίες ολόκληρα τμήματα πρωτοστατούν στον αγώνα ενάντια στο ΠΔΑ, με πιο χαρακτηριστική περίπτωση τη Σχολή Επαγγελμάτων Υγείας & Πρόνοιας (ΣΕΥΠ) του ΤΕΙ Αθήνας, που από τα 12 τμήματα θα καταλήξει με 4 ή 5. Αντίθετα, στις σχολές όπου επικρατεί η αντίληψη η οποία αντιμετωπίζει το ΠΔΑ ως ψευτοδίπολο υποστηρίζοντας ότι τα ΤΕΙ αποτελούν ήδη πειραματικό πεδίο της εκπαιδευτικής αναδιάρθρωσης λόγω απλώς της υποχρηματοδότησης η κατάσταση είναι διαφορετική: Είτε δεν γίνονται γενικές συνελεύσεις που να αναδεικνύουν ότι επίκειται η συνέχεια των συγχωνεύσεων είτε στις γενικές συνελεύσεις που διεξάγονται στην ουσία ενσωματώνεται η ρητορεία της κυβέρνησης για την αναβάθμιση που φέρει η αλλαγή του ονόματος και τελικά καταλήγει εγγυητής της ομαλότητας, αντίστοιχος με αυτόν των συντηρητικών απόψεων που υπάρχουν και εκφράζονται με τα πλαίσια ενάντια στις καταλήψεις.

Ειδικά λοιπόν η σχολή της ΣΕΥΠ, στην οποία συμπυκνώνονται οι αντιφάσεις που έχει η κίνηση του υπουργείου, έχει καταφέρει μέσα από μαζικές γενικές συνελεύσεις να αναγκάσει τον υπουργό να καθυστερήσει το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης του ΠΔΑ. Σε αυτό συνέβαλαν σημαντικά οι πρωτοβουλίες αγώνα που δημιουργήθηκαν ενάντια στο ΠΔΑ, οι οποίες συσπείρωσαν το σύνολο του αριστερού ριζοσπαστικού δυναμικού που υπήρχε στα ΤΕΙ, ευρύτατες μάζες των συλλόγων, καθώς με τη διαρκή παρέμβαση από την αρχή της χρονιάς αποτέλεσαν τον κυρίαρχο-μοναδικό πόλο που κατοχυρώθηκε ότι παλεύει ενάντια στο ΠΔΑ. Μέσα από αυτή τη διαδικασία πειραματισμού, έχουν πραγματοποιηθεί μια σειρά γενικές συνελεύσεις που έβαλαν ζήτημα κατάληψης της σχολής και παρήγαγαν σοβαρές πολιτικές πιέσεις. Παράλληλα, μέσα από συντονιστικά κατάληψης οργανώθηκαν κινητοποιήσεις στο Υπουργείο Παιδείας, στη διοικούσα του ΤΕΙ Αθήνας την ώρα των συνεδριάσεων για το ΠΔΑ, μοιράσματα στην τοπική κοινωνία, εκδηλώσεις κ.λπ. 

Την ίδια στιγμή που τόσες φοιτήτριες και φοιτητές έβγαιναν στον δρόμο, οι δυνάμεις του συντηρητισμού υποστήριζαν το σχέδιο του υπουργείου και κατήγγελλαν την αγωνιώδη προσπάθεια των φοιτητριών και των φοιτητών να συζητήσουν και να διεκδικήσουν, δεν δέχονταν καν το δημοκρατικό δικαίωμα αυτές οι διαδικασίες να καταλήγουν. Οι κινητοποιήσεις μας δείχνουν ότι το σχέδιο του υπουργείου δεν πρόκειται να ολοκληρωθεί χωρίς τριγμούς και καθυστερήσεις. Μέσα από αυτές παίρνουμε αυτοπεποίθηση ότι όταν το μαχαίρι φτάνει στο κόκαλο, όταν δεν υπάρχει άλλη επιλογή, ο κόσμος αντιδρά. Το ζήτημα είναι να δούμε πώς οι μάχες αυτές θα είναι αποτελεσματικές, θα μιλήσουν συγκεκριμένα και με αιχμές, δεν θα αναζητήσουν τις απόλυτες αλήθειες αλλά θα βάλουν συγκεκριμένους στόχους. Αλλά και πώς θα ξαναφτιάξουν δημοκρατικούς φοιτητικούς συλλόγους, θα στήσουν νέους και θα είναι εκεί ώστε τόσο στην επόμενη επίθεση του υπουργείου όσο και μετέπειτα στο δυσμενές εργασιακό τοπίο θα υπάρχει η παρακαταθήκη της συλλογικής διεκδίκησης και του αγώνα.