Είναι η Γερμανία το πρότυπο των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, που πρέπει να μιμηθούν οι περισσότερο αδύναμες οικονομίες της ευρωζώνης; Ή μήπως είναι ένας “κατά τύχη ηγεμόνας” (όπως την έχει χαρακτηρίσει ο κοινωνιολόγος Ούλριχ Μπεκ), ένας γίγαντας με πήλινα πόδια;

Πολλοί Γερμανοί ιθύνοντες δεν κρύβουν την ανησυχία τους. “Η Γερμανία βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο της οικονομικής της απόδοσης και δεν πρόκειται να ανέβει ψηλότερα” υποστηρίζει ο επίτροπος Ενέργειας της Κομισιόν Γκύντερ Έτινγκερ, κατηγορώντας τους συμπατριώτες του ότι δεν προβληματίζονται με αυτή την πραγματικότητα.

Εάν η Γερμανία δεν επενδύσει στις υποδομές και στην εκπαίδευση κινδυνεύει να μετατραπεί και πάλι σε “μεγάλο ασθενή της Ευρώπης” εντός 5 ή 10 ετών, προειδοποεί και ο Γεργκ Άσμουσεν της εξαμελούς διοίκησης της ΕΚΤ.

Το εθνικό αίσθημα των Γερμανών πέρασε με την ίδια ευκολία από την αυτομαστίγωση στην ύβριν, και την αμφισβήτηση για πολλούς της αναγκαιότητας της Ενωμένης Ευρώπης, παρατηρεί ο Σάιμον Τίλφορντ του Centre for European Reform. “Η Γερμανία είναι περισσότερο ευάλωτη από όσο παραδέχονται οι Γερμανοί πολιτικοί. Η οικονομική και πολιτική άνοδός της θα είναι βραχύβια” προσθέτει χαρακτηριστικά.

Πρόβλημα ανθρώπινου δυναμικού

Το εμφανέστερο τρωτό σημείο έχει να κάνει με το δημογραφικό, καθώς, σύμφωνα με την Κομισιόν, ο γερμανικός πληθυσμός προορίζεται να περιορισθεί από τα σχεδόν 82 εκατομμύρια σήμερα στα 66 εκατομμύρια εντός πεντηκονταετίας, ενώ η Γαλλία και η Βρετανία αναμένεται να εκτιναχθούν στα 74 και τα 79 εκατομμύρια αντιστοίχως.

Όμως το πρόβλημα είναι πολύ ευρύτερο του γεγονότος ότι κάθε χρόνο το εργατικό δυναμικό μειώνεται κατά 200.000 άτομα, με αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, τη διαρκώς μεγαλύτερη αύξηση του ποσοστού των συνταξιούχων στον γενικό πληθυσμό. Αφορά και τις υστερήσεις στην εκπαίδευση, για την οποία ο στόχος της διάθεσης του 10% του ΑΕΠ απέτυχε να εκπληρωθεί για άλλη μία χρονιά, ενώ το κορυφαίο εκπαιδευτικό ίδρυμα της χώρας, το Πολυτεχνείο του Μονάχου, κατατάσσεται μόλις 53ο παγκοσμίως (τα 19 πρώτα βρίσκονται στον αγγλοσαξονικό κόσμο).

Ο φοιτητικός πληθυσμός ανέρχεται στο 46% της αντίστοιχης ηλικιακής κατηγορίας (έναντι μέσου όρου ΟΟΣΑ 60%), οι μισοί διδάσκοντες δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι άνω των 50 ετών, ενώ η ανοδική κινητικότητα που εξασφαλίζει το εκπαιδευτικό σύστημα είναι περιορισμένη.

Συνταγή εσωτερικής υποτίμησης

Αλλά και οι “μεταρρυθμίσεις Χαρτς” που ενέκρινε το 2003 η κυβέρνηση Σρέντερ και πιστώνονται με την πλεονεκτική θέση στην οποία έχει βρεθεί η Γερμανία, παρά τη διεθνή κρίση, αποδεικνύονταιυπερτιμημένες. Μπορεί το μοναδιαίο κόστος εργασίας να υποχώρησε κατά 4,4% μόνο το 2004, ωστόσο η ετήσια αύξηση της παραγωγικότητας ανά εργαζόμενο την περίοδο 2000-2010 ήταν μόλις 0,6%, έναντι μέσου όρου 1,4% για τις χώρες του ΟΟΣΑ. Με άλλα λόγια, το “γερμανικό μυστικό” δεν ήταν παρά μια συνταγή “εσωτερικής υποτίμησης (προτού αυτή εξαχθεί στον ευρωπαϊκό Νότο), η οποία αν και είχε ως παρενέργεια την ταχύτατη αύξηση των ανισοτήτων και την μείωση του προσδόκιμου επιβίωσης των φτωχότερων Γερμανών, δεν αντιστοιχούσε σε πραγματικό άλμα ανταγωνιστικότητας.

Χαμηλές κατατάξεις

Η Παγκόσμια Τράπεζα κατατάσσει τη Γερμανία στην 20ή θέση ως προς την “ευκολία του επιχειρείν” και στην 106η θέση ως προς την έναρξη νεών επιχειρήσεων. Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ επιφυλάσσει στη Γερμανία την 31η θέση στο ασύρματο Διαδίκτυο, την 44η θέση στην πρόσβαση στην πίστωση, την 75η στην ευστάθεια των τραπεζών, την 127η στην ευκολία προσλήψεων και απολύσεων και την 139η στην ευελιξία των μισθών. (Την ίδια ώρα, το 14% του εργατικού δυναμικού, ήτοι 7,4 εκατ. Γερμανοί, βρίσκεται εγκλωβισμένο στις mini-jobs των 450 ευρώ, οι οποίες, αν και “μεταβατικές”, εξελίσσονται σε μόνιμο γνώρισμα μιας κατακερματισμένης αγοράς εργασίας).

Με αυτή την έννοια, το τωρινό εντυπωσιακό πλεόνασμα του γερμανικού ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (7%) δεν είναι παρά το αποτέλεσμα της συντριβής της εσωτερικής ζήτησης και μιας ενδοευρωπαϊκής υποτίμησης κατά 30%.

Οι εξωγενείς παράγοντες

Η εικόνα επιδεινώνεται περισσότερο, αν συνυπολογισθούν οι εξωγενείς παράγοντες, όπως η έλευση μιας νέας περιόδου “ακριβού χρήματος” ή το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που αποκτούν η μενΙαπωνία στην ασιατική αγορά με την υποτίμηση του νομίσματός της κατά 35%, η δε Αμερική στον ενεργειακό τομέα, με την μείωση του κόστους φυσικού αερίου, λόγω αξιοποίησης των σχιστολίθων, κατά 25% σε σχέση με την Ευρώπη – την ίδια ώρα που η Γερμανία κλείνει τους πυρηνικούς της αντιδραστήρες.