Πού διοχετεύεται ο πλούτος ο οποίος συσσωρεύεται στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας; Αντί να «κατασταλάζει» προς τη βάση της, όπως το θέλει η δημοφιλέστερη εκδοχή, αποθησαυρίζεται σε μυστικούς λογαριασμούς και φορολογικούς παραδείσους: η παγκόσμια οικονομία κρύβει μια μαύρη τρύπα, ύψους τουλάχιστον 21 τρισ. δολαρίων, γεγονός που σημαίνει ότι οικονομική ανισότητα, αλλά και οι συσχετισμοί μεταξύ χωρών-πιστωτών και χωρών-δανειστών είναι στην πραγματικότητα πολύ διαφορετικοί από ό,τι είχαμε έως τώρα αντιληφθεί.

Αυτό είναι το κύριο συμπέρασμα της έρευνας «The Price of Offshore Revisited» η οποία δημοσιεύθηκε την Κυριακή και για πρώτη φορά μελετά με τόσο συστηματικό τρόπο την έκταση της φοροδιαφυγής στον πλανήτη. Η έκθεση αυτή, που συντάχθηκε για λογαριασμό του Δικτύου για τη Φορολογική Δικαιοσύνη (Tax Justice Network), συμπληρώνεται από μία δεύτερη υπό τον τίτλο «Ανισότητα: δεν γνωρίζεις παρά τη μισή».

Διασταυρώνοντας στοιχεία της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών, εθνικών κεντρικών τραπεζών, του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας και των Ηνωμένων Εθνών, με στοιχεία για τη ζήτηση συναλλάγματος κ.ο.κ., ο James Henry, άλλοτε επικεφαλής οικονομολόγος της McKinsey& Co. καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τα εξωχώρια χρηματοπιστωτικά αποθέματα των υπερπλουσίων του πλανήτη ανέρχονται κατά τη συντηρητικότερη εκτίμηση στα 21 τρισ. δολάρια (ποσό αντίστοιχο με το άθροισμα του αμερικανικού και του ιαπωνικού ΑΕΠ), ενώ δεν αποκλείεται να ανέρχονται στα 32 τρισ. – χωρίς να συνυπολογίζονται μη χρηματοπιστωτικά στοιχεία ενεργητικού όπως τα ακίνητα, τα έργα τέχνης, οι θαλαμηγοί, τα άλογα κούρσας, κτλ.

Συνολικά, 10 εκατομμύρια κάτοικοι του πλανήτη διαθέτουν εξωχώρια περιουσιακά στοιχεία, ωστόσο περίπου το ήμισυ του εκτιμώμενου συνόλου (9,8 τρισ. δολάρια) ανήκει σε περίπου 92.000 άτομα. Το προσφιλές στο Κίνημα Occupy σύνθημα περί του «1%» του παγκόσμιου πληθυσμού αποδεικνύεται άκρως επιεικές, διότι στην πραγματικότητα μιλάμε για το 0,001%…

Αν υποθέσουμε, πολύ συντηρητικά, ότι ο πλούτος που κρύβεται στους φορολογικούς παραδείσους έχει μιαν ετήσια απόδοση της τάξης του 3% και αν οι αποδόσεις αυτές φορολογούνταν με έναν συντελεστή της τάξης του 30%, τότε τα φορολογικά έσοδα που θα εξασφαλίζονταν θα έφθαναν τα 190 με 280 δισ. δολάρια -ήτοι το διπλάσιο της διεθνούς αναπτυξιακής βοήθειας που διαθέτουν όλες οι χώρες του ΟΟΣΑ- χωρίς να συνυπολογίζονται φόροι κληρονομιάς ή άλλες επιβαρύνσεις. Η επίλυση μεγάλων πλανητικών προβλημάτων, συμπεριλαμβανομένων λ.χ. των επιπτώσεων της κλιματικής μεταβολής, αποκτά, στο φώς αυτών των διαφυγόντων φορολογικών εσόδων, διαφορετική προοπτική.

Η ανάλυση του Henry καταδεικνύει ότι η διευκόλυνση της φοροδιαφυγής δεν αποτελεί προνόμιο αποκλειστικά μικροσκοπικών εξωτερικών προορισμών όπως λ.χ. οι Νήσοι Κέιμαν, αλλά κεντρική λειτουργία του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος. Έτσι, στα τέλη του 2010, οι 50 μεγαλύτερες ιδιωτικές τράπεζες του κόσμου διαχειρίζονταν για λογαριασμό ιδιωτών πελατών τουλάχιστον 12,1 τρισ. δολάρια σε διασυνοριακά τοποθετημένα περιουσιακά στοιχεία (έναντι μόλις 5,4 τρισ. δολαρίων το 2005, στοιχείο που παραπέμπει σε ετήσιο ρυθμό αύξησης της τάξης του16% και συμβαδίζει και με εκτιμήσεις του ΔΝΤ για σοβαρή επιδείνωση την τελευταία δεκαετία της ανισότητας, όπως αυτή καταγράφεται από τον συντελεστή Gini).

Οι τρεις τράπεζες που διαχειρίζονταν το μεγαλύτερο μέρος αυτών των εξωχώριων περιουσιακών στοιχείων για λογαριασμό των υπερπλούσιων του πλανήτη είναι η Credit Suisse,η UBS και η Goldman Sachs.Η διευκόλυνση της φοροδιαφυγής έχει ονοματεπώνυμο και αυτό παραπέμπει στα μεγάλα χρηματοπιστωτικά κέντρα του Πρώτου Κόσμου και όχι σε εταιρείες-φαντάσματα της Καραϊβικής. Οι εξαγγελίες της G20 και των κυριότερων διεθνών οργανισμών, μετά την κρίση του 2008, για πάταξη της φοροδιαφυγής αποκαλύπτονται υποκριτικές, στον βαθμό που τα κρίσιμα δεδομένα βρίσκονται μπροστά στα μάτια τους…

Η γεωγραφία της προέλευσης του εξωχώριου πλούτου είναι άκρως διαφωτιστική: λ.χ. 300 δισ. δολάρια έχουν εγκαταλείψει την πετρελαιοπαραγωγό Νιγηρία από το 1970 μέχρι σήμερα και 141 δισ. την Ακτή Ελεφαντοστού. Η κλεπτοκρατία μπορεί επίσης να επαίρεται για τις επιδόσεις της στην (Κίνα 1,19 τρισ.), την Ρωσία (789 δισ.) ή ακόμη και την Ουγγαρία (242 δισ.) μέσα σε μόλις δύο δεκαετίες απορρύθμισης.

Εστιάζοντας σε μια υποομάδα 139 οικονομικά «μικρομεσαίων» κρατών, ο Henry διαπίστωσε ότι το, κατά τα παραδεδομένα στοιχεία, συνολικό χρέος τους των 4,1 τρισ. δολαρίων, στην πραγματικότητα μεταφράζεται, αν συνυπολογισθεί ο εξωχώριος πλούτος των υπερπλουσίων ιδιωτών, σε αρνητικό χρέος, ύψους 10,1 έως 10,3 τρισ. δολαρίων. Η εικόνα του ποιος είναι ο πιστωτής και ποιος ο υπερχρεωμένος αντιστρέφεται και πάντως η δοκιμαζόμενη Ευρώπη αποκαλύπτεται αίφνης πλεονασματική...